🩸 نارسایی مزمن کلیه (CKD)
Chronic Kidney Disease
📘 معرفی بیماری
نارسایی مزمن کلیه (CKD) یک اختلال پیشرونده و طولانیمدت است که در آن عملکرد کلیهها بهطور تدریجی کاهش مییابد. این بیماری معمولاً در اثر آسیبهای مداوم به بافت کلیه ایجاد میشود و میتواند منجر به نارسایی کلیه نهایی (ESRD) شود که نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه است.
🌍 شیوع و اهمیت
- شیوع جهانی : حدود ۱۰٪ جمعیت بزرگسال.
- شایعتر در بیماران مبتلا به دیابت و فشار خون بالا.
- اهمیت بالینی : یکی از علل اصلی مرگومیر ناشی از بیماریهای غیرواگیر و عامل مهم هزینههای درمانی.
⚠️ نشانهها و علائم
- خستگی و ضعف عمومی.
- تورم اندامها (ادم).
- افزایش فشار خون.
- کاهش حجم ادرار یا تغییر در الگوی دفع.
- تهوع، استفراغ و بیاشتهایی.
- در مراحل پیشرفته : علائم اورمی (اختلال هوشیاری، خارش شدید، بوی اوره در تنفس).
🩺 توضیح بالینی بیماری
در CKD، آسیب مداوم به گلومرولها، توبولها یا عروق کلیه باعث کاهش تدریجی تعداد نفرونهای فعال میشود. این کاهش عملکرد منجر به تجمع مواد زائد (اوره، کراتینین)، اختلال در تنظیم مایعات و الکترولیتها، و کاهش تولید هورمونهای کلیوی (مانند اریتروپویتین) میگردد. در نتیجه، بیماران دچار آنمی، اختلالات استخوانی و مشکلات قلبی - عروقی میشوند.
🔬 علتهای اصلی
- دیابت (شایعترین علت).
- فشار خون بالا.
- گلومرولونفریتهای مزمن.
- بیماریهای پلیکیستیک کلیه.
- مصرف طولانیمدت داروهای نفروتوکسیک.
- بیماریهای عروقی کلیه.
🛡️ راههای پیشگیری
- کنترل دقیق دیابت و فشار خون.
- اجتناب از مصرف داروهای نفروتوکسیک.
- پایش منظم عملکرد کلیه در بیماران پرخطر.
- رژیم غذایی سالم و کاهش مصرف نمک.
- ترک سیگار و افزایش فعالیت بدنی.
🔬 آزمایشها و تشخیص
|
آزمایش |
یافتهها |
|
آزمایش خون |
افزایش کراتینین و اوره |
|
GFR |
کاهش تدریجی (معیار اصلی تشخیص) |
|
آزمایش ادرار |
پروتئینوری، هماچوری |
|
سونوگرافی کلیه |
کاهش اندازه کلیه یا تغییرات ساختاری |
|
بیوپسی کلیه |
در موارد مشکوک به بیماری زمینهای |
💊 درمان
- کنترل بیماری زمینهای : دیابت و فشار خون.
- داروهای کاهنده فشار خون : ACE inhibitors یا ARBs برای کاهش پروتئینوری.
- درمان آنمی : تزریق اریتروپویتین و مکمل آهن.
- درمان اختلالات استخوانی : مکمل ویتامین D و کلسیم.
- دیالیز یا پیوند کلیه : در مراحل نهایی (ESRD) .
- رژیم غذایی : محدودیت پروتئین، نمک و پتاسیم.
⚠️ عوارض و آینده بیماری
- نارسایی کلیه نهایی (ESRD) .
- بیماریهای قلبی - عروقی.
- آنمی مزمن.
- اختلالات استخوانی و متابولیک.
- پیشآگهی : وابسته به علت زمینهای و شدت بیماری؛ با درمان مناسب میتوان پیشرفت بیماری را کند کرد.
📚 منابع علمی
- Mayo Clinic – Chronic Kidney Disease
- UpToDate Clinical Database
- WHO Nephrology Guidelines