🩸 اختلالات چربی خانوادگی

Familial Dyslipidemias

📘 معرفی بیماری

اختلالات خانوادگی چربی گروهی از بیماری‌های ژنتیکی هستند که باعث افزایش یا کاهش غیرطبیعی لیپیدها (کلسترول، تری‌گلیسرید، لیپوپروتئین‌ها) در خون می‌شوند. این اختلالات معمولاً به دلیل نقص در ژن‌های مسئول متابولیسم چربی رخ می‌دهند و می‌توانند منجر به بیماری‌های قلبی - عروقی زودرس شوند.

🌍 شیوع و اهمیت

• شیوع کلی: حدود ۱ در ۵۰۰ نفر برای هیپرکلسترولمی خانوادگی  (Familial Hypercholesterolemia) .
• اهمیت بالینی: یکی از علل اصلی بیماری‌های قلبی - عروقی زودرس، سکته قلبی و مغزی در سنین پایین.
• در برخی انواع نادر، اختلالات شدید چربی می‌توانند منجر به پانکراتیت حاد شوند.

⚠️ نشانه‌ها و علائم

• سطح بالای کلسترول یا تری‌گلیسرید در آزمایش خون.
• زانتوما (تجمع چربی در پوست یا تاندون‌ها).
• زانتلاسما (تجمع چربی اطراف چشم‌ها).
• بیماری‌های قلبی - عروقی زودرس (آنژین، سکته قلبی).
• پانکراتیت در موارد هیپرلیپیدمی شدید.

🩺 توضیح بالینی بیماری

در این اختلالات، نقص ژنتیکی باعث اختلال در گیرنده‌ها یا آنزیم‌های مسئول متابولیسم لیپیدها می‌شود. به‌عنوان مثال، در هیپرکلسترولمی خانوادگی نقص در گیرنده LDL باعث افزایش سطح LDL در خون می‌شود. در هیپرلیپیدمی خانوادگی ترکیبی، چندین مسیر متابولیسم چربی مختل می‌شوند و سطح LDL و VLDL افزایش می‌یابد. این تغییرات منجر به رسوب چربی در بافت‌ها و افزایش خطر بیماری‌های قلبی - عروقی می‌شوند.

🔬 انواع اصلی

• هیپرکلسترولمی خانوادگی  (Familial Hyper cholesterolemia) :  افزایش شدید  LDL .
• هیپرلیپیدمی خانوادگی ترکیبی  (Familial Combined Hyperlipidemia) :  افزایش LDL و  VLDL .
• هیپرلیپیدمی خانوادگی نوعV  (Familial Hyper triglyceridemia) : افزایش شدید تری‌گلیسرید.
• کمبود HDL خانوادگی :  کاهش شدید HDL و افزایش خطر آترواسکلروز.

🛡️ راه‌های پیشگیری

• پیشگیری کامل ممکن نیست زیرا بیماری ژنتیکی است.
• پایش منظم سطح چربی خون در افراد با سابقه خانوادگی.
• تغییر سبک زندگی : رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، اجتناب از سیگار.
• درمان زودهنگام برای کاهش خطر بیماری‌های قلبی - عروقی.

🔬 آزمایش‌ها و تشخیص

💊 درمان

• داروهای کاهنده چربی :  استاتین‌ها، فیبرات‌ها، نیاسین.
• مهارکننده‌های  PCSK9 :  در موارد مقاوم به درمان.
• پلاسمافرز :  در موارد شدید هیپرکلسترولمی خانوادگی.
• تغییر سبک زندگی :  رژیم غذایی کم‌چرب، ورزش منظم، اجتناب از سیگار.
• درمان بیماری‌های همراه:  کنترل فشار خون و دیابت.

⚠️ عوارض و آینده بیماری

• بیماری‌های قلبی - عروقی زودرس (سکته قلبی، سکته مغزی).
• پانکراتیت در موارد هیپرلیپیدمی شدید.
• آترواسکلروز منتشر.
• پیش‌آگهی: وابسته به نوع اختلال و پایبندی به درمان؛ با درمان مناسب می‌توان خطر قلبی - عروقی را کاهش داد.

📚 منابع علمی

• Mayo Clinic – Familial Dyslipidemias
• UpToDate Clinical Database
• WHO Cardiovascular Guidelines