🩸 کمبود فولات یا ویتامین B9

Folate Deficiency

📘 معرفی بیماری

کمبود فولات (ویتامین B9) یکی از اختلالات تغذیه‌ای مهم است که منجر به آنمی مگالوبلاستیک ( نوعی کم خونی) می‌شود. فولات برای سنتز DNA و تقسیم سلولی ضروری است و کمبود آن باعث اختلال در تولید گلبول‌های قرمز و سایر سلول‌های بدن می‌گردد.

🌍 شیوع و اهمیت

• شایع در کشورهای در حال توسعه به دلیل تغذیه ناکافی.
• در زنان باردار اهمیت ویژه دارد زیرا کمبود فولات می‌تواند باعث نقص لوله عصبی جنین شود.
• اهمیت بالینی: علاوه بر آنمی، کمبود فولات با مشکلات قلبی- عروقی و اختلالات عصبی مرتبط است.

⚠️ نشانه‌ها و علائم

• خستگی و ضعف عمومی.
• رنگ‌پریدگی پوست.
• تنگی نفس و تپش قلب.
• زبان قرمز و دردناک  (Glossitis) .
• اختلالات گوارشی (اسهال).
• در موارد شدید: اختلالات عصبی و مشکلات شناختی.

🩺 توضیح بالینی بیماری

فولات در سنتز پورین‌ها و پیریمیدین‌ها نقش دارد و برای تکثیر سلولی ضروری است. در کمبود فولات، تقسیم سلولی مختل می‌شود و گلبول‌های قرمز بزرگ و نابالغ (مگالوبلاست‌ها) در خون ظاهر می‌شوند. این وضعیت باعث آنمی مگالوبلاستیک می‌شود. در دوران بارداری ، کمبود فولات می‌تواند رشد جنین را مختل کند و منجر به نقص‌های مادرزادی شود.

🔬 علت‌های اصلی

• تغذیه ناکافی (کمبود سبزیجات سبز و منابع فولات).
• بارداری و شیردهی (افزایش نیاز بدن).
• الکل (کاهش جذب و متابولیسم فولات).
• داروها (متوترکسات، فنی‌توئین، تری‌متوپریم).
• بیماری‌های گوارشی (سلیاک، بیماری کرون).

🛡️ راه‌های پیشگیری

• مصرف رژیم غذایی غنی از فولات (سبزیجات سبز، حبوبات، جگر).
• مصرف مکمل فولات در دوران بارداری.
• اجتناب از مصرف زیاد الکل.
• پایش بیماران تحت درمان با داروهای ضدفولات.

🔬 آزمایش‌ها و تشخیص

💊 درمان

• مکمل فولات خوراکی یا تزریقی.
• درمان علت زمینه‌ای :  کنترل بیماری‌های گوارشی یا قطع داروهای ضدفولات.
• مکمل در بارداری :  برای پیشگیری از نقص لوله عصبی جنین.
• رژیم غذایی :  افزایش مصرف منابع طبیعی فولات.

⚠️ عوارض و آینده بیماری

• آنمی مگالوبلاستیک.
• نقص لوله عصبی در جنین.
• مشکلات قلبی - عروقی (به دلیل افزایش هموسیستئین).
• پیش‌آگهی : با درمان مناسب، اغلب بیماران بهبود کامل می‌یابند.

📚 منابع علمی

• Mayo Clinic – Folate Deficiency
• UpToDate Clinical Database
• WHO Nutrition Guidelines