🩸 کمبود آهن

Iron Deficiency

📘 معرفی بیماری

کمبود آهن یکی از شایع‌ترین اختلالات تغذیه‌ای در جهان است که منجر به آنمی فقر آهن می‌شود. آهن برای ساخت هموگلوبین در گلبول‌های قرمز ضروری است و کاهش آن باعث کاهش ظرفیت حمل اکسیژن در خون می‌گردد.

🌍 شیوع و اهمیت

• شایع‌ترین نوع کم‌خونی در جهان، به‌ویژه در زنان و کودکان.
• شیوع بالا در کشورهای در حال توسعه به دلیل تغذیه ناکافی و عفونت‌های انگلی.
• اهمیت بالینی: می‌تواند باعث کاهش توان جسمی، اختلال رشد و یادگیری در کودکان و مشکلات بارداری شود.

⚠️ نشانه‌ها و علائم

• خستگی و ضعف عمومی.
• رنگ‌پریدگی پوست و مخاط‌ها.
• تنگی نفس و تپش قلب.
• سردرد و سرگیجه.
• شکنندگی ناخن‌ها و ریزش مو.
• در کودکان: اختلال رشد و تمرکز.

🩺 توضیح بالینی بیماری

در کمبود آهن، ذخایر آهن بدن کاهش می‌یابد و تولید هموگلوبین مختل می‌شود. ابتدا سطح فریتین کاهش می‌یابد (نشانه کاهش ذخایر آهن)، سپس آنمی میکروسیتیک و هیپوکرومیک ایجاد می‌شود. در مراحل پیشرفته، ظرفیت حمل اکسیژن خون کاهش یافته و علائم بالینی آشکار می‌شوند.

🔬 علت‌های اصلی

• تغذیه ناکافی (رژیم غذایی کم‌فولاد).
• خون‌ریزی مزمن (قاعدگی شدید، خون‌ریزی گوارشی).
• نیاز افزایش‌یافته (بارداری، رشد سریع در کودکان).
• جذب ناکافی (بیماری‌های گوارشی مانند سلیاک).
• عفونت‌های انگلی (مانند کرم قلاب‌دار).

🛡️ راه‌های پیشگیری

• رژیم غذایی غنی از آهن (گوشت قرمز، جگر، سبزیجات سبز، حبوبات).
• مصرف مکمل آهن در دوران بارداری و کودکی.
• درمان عفونت‌های انگلی.
• اجتناب از مصرف بیش‌ازحد چای و قهوه همراه غذا (کاهش جذب آهن).

🔬 آزمایش‌ها و تشخیص

💊 درمان

• مکمل آهن خوراکی : سولفات آهن یا گلوکونات آهن.
• تزریق آهن وریدی : در موارد شدید یا عدم تحمل خوراکی.
• درمان علت زمینه‌ای : کنترل خون‌ریزی یا بیماری‌های گوارشی.
• رژیم غذایی : افزایش مصرف منابع غذایی آهن و ویتامین C برای بهبود جذب.

⚠️ عوارض و آینده بیماری

• کاهش توان جسمی و ذهنی.
• اختلال رشد و یادگیری در کودکان.
• مشکلات بارداری (زایمان زودرس، وزن کم نوزاد).
• پیش‌آگهی: با درمان مناسب، اغلب بیماران بهبود کامل می‌یابند.

📚 منابع علمی

• Mayo Clinic – Iron Deficiency
• UpToDate Clinical Database
• WHO Nutrition Guidelines