🩸 نارسایی کلیه ناشی از سموم

Toxic Nephropathy

📘 معرفی بیماری

نارسایی کلیه ناشی از سموم وضعیتی است که در آن مواد شیمیایی، داروها یا سموم طبیعی باعث آسیب مستقیم به سلول‌های کلیه می‌شوند. این آسیب می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن بروز کند و در نهایت منجر به کاهش عملکرد کلیه و نارسایی شود.

🌍 شیوع و اهمیت

• یکی از علل مهم نارسایی کلیه حاد در بیماران بستری.
• شیوع بیشتر در افراد مصرف‌کننده داروهای پرخطر برای کلیه یا مواجهه با مواد شیمیایی صنعتی.
• اهمیت بالینی: تشخیص سریع و حذف عامل سمی می‌تواند از آسیب دائمی کلیه جلوگیری کند.

⚠️ نشانه‌ها و علائم

• کاهش حجم ادرار (الیگوری یا آنوری).
• تورم اندام‌ها (ادم).
• تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی.
• خستگی شدید و ضعف.
• در موارد شدید: اختلال هوشیاری، تشنج و علائم اورمی.

🩺 توضیح بالینی بیماری

در نارسایی کلیه ناشی از سموم، مواد سمی مستقیماً به سلول‌های توبولی یا گلومرولی آسیب می‌زنند. این آسیب باعث اختلال در دفع مواد زائد، تنظیم مایعات و الکترولیت‌ها می‌شود. برخی سموم مانند فلزات سنگین (سرب، جیوه) یا داروهای خاص (آمینوگلیکوزیدها، داروهای ضدسرطان) می‌توانند باعث نکروز توبولی شوند. در موارد مزمن، فیبروز کلیه ایجاد شده و عملکرد کلیه به‌طور دائمی کاهش می‌یابد.

🔬 علت‌های اصلی

• داروها : آمینوگلیکوزیدها، داروهای ضدسرطان، NSAIDs .
• سموم صنعتی : فلزات سنگین (سرب، جیوه، کادمیوم).
• سموم طبیعی : برخی گیاهان یا قارچ‌های سمی.
• مواد مخدر و الکل.
• رنگ‌ها و حلال‌های شیمیایی.

🛡️ راه‌های پیشگیری

• مصرف داروها طبق دستور پزشک و اجتناب از مصرف خودسرانه.
• پایش منظم عملکرد کلیه در بیماران تحت درمان با داروهای پرخطر.
• اجتناب از تماس با مواد شیمیایی صنعتی بدون تجهیزات ایمنی.
• آموزش عمومی درباره خطرات گیاهان و قارچ‌های سمی.

🔬 آزمایش‌ها و تشخیص

💊 درمان

• قطع فوری تماس با عامل سمی.
• درمان حمایتی :  مایعات وریدی، کنترل الکترولیت‌ها، پایش فشار خون.
• دیالیز :  در موارد نارسایی کلیه شدید یا مسمومیت‌های خاص.
• داروهای اختصاصی :  مانند کی‌لیت‌کننده‌ها برای فلزات سنگین.
• درمان بیماری زمینه‌ای :  کنترل فشار خون و دیابت برای کاهش آسیب کلیوی.

⚠️ عوارض و آینده بیماری

• نارسایی کلیه حاد یا مزمن.
• نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه.
• آسیب دائمی کلیه در موارد مزمن.
• پیش‌آگهی: وابسته به نوع و میزان سم؛ در موارد حاد با درمان سریع بهبود ممکن است، اما در موارد مزمن آسیب دائمی باقی می‌ماند.

📚 منابع علمی

• Mayo Clinic – Toxic Nephropathy
• UpToDate Clinical Database
• WHO Nephrology Guidelines