🩸 کمخونی مگالوبلاستیک
Megaloblastic Anemia
📘 معرفی بیماری
کمخونی مگالوبلاستیک یک نوع کمخونی است که در آن گلبولهای قرمز بزرگتر از حالت طبیعی تولید میشوند اما عملکرد مناسبی ندارند. علت اصلی این وضعیت، اختلال در ساخت DNA سلولهای خونی است که بیشتر به دلیل کمبود ویتامین B12 یا کمبود فولات رخ میدهد. این بیماری میتواند علاوه بر علائم عمومی کمخونی، مشکلات عصبی و گوارشی نیز ایجاد کند و در صورت عدم درمان، آسیبهای دائمی به سیستم عصبی وارد کند.
🌍 شیوع و اهمیت
- یکی از شایعترین انواع کمخونی ماکروسیتیک در جهان.
- بیشتر در سالمندان، گیاهخواران مطلق، و بیماران با مشکلات گوارشی دیده میشود.
- در ایران، کمبود فولات در زنان باردار و کمبود B12 در سالمندان شایعتر است.
- اهمیت بالینی: این بیماری میتواند بهطور همزمان باعث کمخونی شدید و اختلالات عصبی غیرقابل برگشت شود.
⚠️ نشانهها و علائم
- خستگی و ضعف عمومی.
- رنگپریدگی پوست و مخاط.
- تنگی نفس و تپش قلب.
- زبان قرمز و دردناک (Glossitis) .
- مشکلات عصبی در کمبود B12 : بیحسی، گزگز دست و پا، اختلال حافظه، عدم تعادل.
- کاهش اشتها و کاهش وزن.
🩺 توضیح بالینی بیماری
در کمخونی مگالوبلاستیک، به دلیل کمبود B12 یا فولات ، سلولهای مغز استخوان قادر به ساخت صحیح DNA نیستند. این اختلال باعث میشود سلولها نتوانند بهطور طبیعی تقسیم شوند و در نتیجه گلبولهای قرمز بزرگ، نابالغ و ناکارآمد تولید شوند. این سلولها عمر کوتاهتری دارند و توانایی حمل اکسیژن کاهش مییابد. ویژگی مهم این بیماری، تفاوت بین کمبود B12 و فولات است:
- در کمبود B12 علاوه بر علائم خونی، مشکلات عصبی مانند بیحسی و اختلال حافظه دیده میشود.
- در کمبود فولات بیشتر علائم خونی و مخاطی وجود دارد و مشکلات عصبی کمتر دیده میشوند.
🔬 علتهای اصلی
- کمبود ویتامین B12 : رژیم غذایی فقیر، سوءجذب، کمخونی پرنیشیوز، جراحی معده.
- کمبود فولات : رژیم غذایی فقیر، بارداری، مصرف الکل، داروهایی مثل متوترکسات.
- بیماریهای گوارشی : سلیاک، کرون.
- داروها: فنیتوئین ، تریمتوپریم.
🛡️ راههای پیشگیری
- مصرف غذاهای غنی از B12 (گوشت، ماهی، لبنیات).
- مصرف سبزیجات سبز و حبوبات برای فولات.
- مکمل فولات در دوران بارداری.
- درمان بیماریهای زمینهای گوارشی.
🔬 آزمایشها و تشخیص
|
آزمایش |
یافتهها |
|
CBC |
MCV بالا (>100 fL)، آنمی ماکروسیتیک |
|
بررسی لام خون محیطی |
مگالوبلاستها، هایپر سگمنتیشن نوتروفیلها |
|
سطح B12 و فولات |
افتراق علت |
|
آزمایش شیلینگ |
بررسی جذب B12 (کمخونی پرنیشیوز) |
|
LDH و بیلیروبین |
افزایش به دلیل همولیز داخل مغز استخوان |
|
بیوپسی مغز استخوان |
مگالوبلاستها، در موارد خاص |
💊 درمان
- تزریق ویتامین B12 در کمبود شدید یا سوءجذب.
- مکمل خوراکی فولات.
- درمان بیماریهای زمینهای مانند سلیاک یا کرون.
- پایش پاسخ درمان با CBC و سطح رتیکولوسیت.
- اصلاح رژیم غذایی : مصرف گوشت، ماهی، لبنیات برای B12 و سبزیجات سبز برای فولات.
⚠️ عوارض و آینده بیماری
- آسیب عصبی دائمی در کمبود B12 در صورت درمان دیرهنگام.
- مشکلات بارداری و جنینی در کمبود فولات (مانند نقایص لوله عصبی).
- پیشآگهی: با درمان مناسب بسیار خوب است و بیماران به زندگی طبیعی بازمیگردند.
📚 منابع علمی
- Mayo Clinic – Megaloblastic Anemia
- UpToDate Clinical Database
- WHO Guidelines on Micronutrient Deficiencies