🩸 کمخونی همولیتیک خودایمنی
Autoimmune Hemolytic Anemia (AIHA)
📘 معرفی بیماری
کمخونی همولیتیک خودایمنی یک بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه علیه گلبولهای قرمز خودی آنتیبادی تولید میکند. این آنتیبادیها باعث تخریب زودرس گلبولهای قرمز در خون یا طحال میشوند و در نتیجه بیمار دچار کمخونی، زردی و گاهی بزرگی طحال میگردد. شدت بیماری میتواند از خفیف تا تهدیدکننده زندگی متغیر باشد.
🌍 شیوع و اهمیت
- بیماری نسبتاً نادر است اما در بیماران مبتلا به بیماریهای خودایمنی (مانند لوپوس) یا بدخیمیهای خونی بیشتر دیده میشود.
- شیوع در زنان کمی بیشتر از مردان گزارش شده است.
- اهمیت بالینی: این بیماری میتواند بهطور ناگهانی باعث کمخونی شدید شود و نیاز به درمان فوری دارد.
⚠️ نشانهها و علائم
- خستگی و ضعف شدید.
- رنگپریدگی پوست و مخاط.
- زردی پوست و چشمها (به دلیل افزایش بیلیروبین).
- تپش قلب و تنگی نفس.
- بزرگی طحال.
- در موارد شدید: سرگیجه، غش، یا علائم شوک.
🩺 توضیح بالینی بیماری
در این بیماری، آنتیبادیهای خودی به سطح گلبولهای قرمز متصل میشوند. این اتصال باعث فعال شدن سیستم ایمنی و تخریب گلبولهای قرمز میگردد. تخریب میتواند در گردش خون (همولیز داخل عروقی) یا در طحال و کبد (همولیز خارج عروقی) رخ دهد. دو نوع اصلی وجود دارد :
- AIHA گرم : آنتیبادیها در دمای بدن فعال هستند (IgG) .
- AIHA سرد : آنتیبادیها در دمای پایین فعال میشوند (IgM) . این بیماری میتواند اولیه (بدون علت زمینهای مشخص) یا ثانویه (در زمینه بیماریهای دیگر مانند لوپوس، لنفوم یا عفونتها) باشد.
🔬 علتهای اصلی
- بیماریهای خودایمنی : لوپوس، آرتریت روماتوئید.
- بدخیمیهای خونی: لوسمی، لنفوم.
- عفونتها : مایکوپلاسما، EBV .
- داروها : پنیسیلین، متیلدوپا.
- موارد ناشناخته (Idiopathic) .
🛡️ راههای پیشگیری
- پیشگیری کامل ممکن نیست.
- کنترل بیماریهای زمینهای میتواند خطر بروز را کاهش دهد.
- اجتناب از مصرف داروهای شناختهشده بهعنوان محرک در افراد پرخطر.
🔬 آزمایشها و تشخیص
|
آزمایش |
یافتهها |
|
CBC |
کمخونی، رتیکولوسیتوز |
|
اسمیر خون محیطی |
اسفروسیتها ، شواهد همولیز |
|
Direct Coombs test |
مثبت، نشاندهنده وجود آنتیبادی روی گلبولهای قرمز |
|
بیلیروبین |
افزایش (غیرمستقیم) |
|
LDH |
افزایش |
|
هپتوگلوبین |
کاهش |
💊 درمان
- کورتیکواستروئیدها : درمان خط اول (مانند پردنیزولون).
- داروهای سرکوبکننده ایمنی : آزاتیوپرین، سیکلوفسفامید، ریتوکسیماب.
- تزریق خون : در موارد شدید، با احتیاط و تطابق دقیق.
- برداشتن طحال (Splenectomy) : در موارد مقاوم به درمان دارویی.
- درمان بیماری زمینهای : کنترل لوپوس، لنفوم یا عفونتها.
⚠️ عوارض و آینده بیماری
- کمخونی شدید و تهدیدکننده زندگی.
- عوارض ناشی از درمان طولانیمدت با کورتیکواستروئیدها.
- افزایش خطر عفونتها به دلیل سرکوب ایمنی.
- پیشآگهی: وابسته به علت زمینهای و پاسخ به درمان؛ در بسیاری از بیماران با درمان مناسب کنترل میشود.
📚 منابع علمی
- Mayo Clinic – Autoimmune Hemolytic Anemia
- UpToDate Clinical Database
- WHO Hematology Guidelines