نام آزمایش : اندازه گیری سطح داروی سیکلوسپورین
(Cyclosporine Level)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش سطح سیکلوسپورین برای اندازهگیری غلظت این داروی سرکوبکننده ایمنی در خون انجام میشود. سیکلوسپورین در پیوند اعضا، بیماریهای خودایمنی، و برخی بیماریهای پوستی استفاده میشود. این دارو دارای محدوده درمانی باریکی است و سطح بالای آن میتواند سمی باشد.
کاربردهای بالینی آزمایش
- پایش درمان در بیماران پیوندی (کلیه، کبد، قلب)
- بررسی سمیت کلیوی یا کبدی ناشی از دارو
- تنظیم دوز دارو بر اساس سطح خونی
- بررسی پاسخ به درمان در بیماریهای خودایمنی
- بررسی مصرف نادرست یا تداخل دارویی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
سیکلوسپورین از طریق کبد متابولیزه میشود و سطح آن تحت تأثیر عملکرد کبد، تداخلات دارویی، و زمان مصرف قرار دارد. محدوده درمانی بسته به نوع بیماری و زمان پس از پیوند متفاوت است. سطح پایین دارو خطر رد پیوند را افزایش میدهد و سطح بالا میتواند باعث سمیت کلیوی، فشار خون بالا، یا نوروپاتی شود.
علائم بالینی مرتبط با افزایش سطح سیکلوسپورین
- افزایش کراتینین یا نارسایی کلیه
- فشار خون بالا
- لرزش یا سردرد
- افزایش آنزیمهای کبدی
- پرمویی یا لثهافزایی
- تهوع، استفراغ یا بیاشتهایی
- عفونتهای مکرر یا شدید
آزمایشهای مکمل
- بررسی عملکرد کلیوی (Cr, BUN)
- بررسی آنزیمهای کبدی (AST, ALT, ALP)
- CBC برای بررسی لکوسیتها و آنمی
- بررسی سطح سایر داروهای ایمونوساپرسیو
- بررسی فشار خون و الکترولیتها
- بررسی سطح دارو در زمان مناسب
- بررسی سطح داروهای تداخلکننده (مثل آزیترومایسین، فلوکونازول)
- بررسی سطح FK506 در صورت مصرف همزمان
- بررسی سطح گلوکز و لیپیدها
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سمیت یا ناکارآمدی سیکلوسپورین میتواند از رد پیوند، نارسایی کلیه یا عوارض سیستمیک جلوگیری کند. تنظیم دقیق دوز و پایش منظم سطح دارو برای حفظ تعادل بین اثربخشی و ایمنی ضروری است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- رد پیوند و نارسایی عضو پیوندی
- نارسایی کلیه یا کبد
- عفونتهای شدید یا فرصتطلب
- فشار خون بالا و بیماری قلبی
- بستریهای مکرر یا طولانیمدت
- نیاز به تغییر رژیم دارویی یا پیوند مجدد
- کاهش کیفیت زندگی
عواملی که باعث افزایش سطح سیکلوسپورین در خون میشوند
- نارسایی کبدی یا کاهش متابولیسم
- مصرف داروهای مهارکننده CYP3A4 (مثل اریترومایسین، کتوکونازول)
- مصرف بیشازحد دارو یا اشتباه در دوز
- نمونهگیری در زمان نامناسب (مثلاً بلافاصله پس از مصرف)
- تداخل با غذاهای خاص (مثل گریپفروت)
عواملی که باعث کاهش سطح سیکلوسپورین در خون میشوند
- مصرف ناکافی دارو یا فراموشی دوز
- مصرف داروهای القاکننده CYP3A4 (مثل ریفامپین، فنوباربیتال)
- جذب ضعیف گوارشی
- نمونهگیری دیرهنگام یا خطای آزمایشگاهی
- مصرف همزمان داروهای کاهشدهنده سطح سیکلوسپورین
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Transplantation
- WHO Immunosuppressive Drug Monitoring Guidelines
- American Society of Transplantation