نام آزمایش : اندازه گیری سطح داروی سی رولیموس
(Sirolimus Level)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش سطح سیرولیموس برای اندازهگیری غلظت این داروی سرکوبکننده ایمنی در خون انجام میشود. سیرولیموس (راپامایسین) در پیشگیری از رد پیوند و درمان برخی بیماریهای خودایمنی یا نئوپلاستیک استفاده میشود. این دارو دارای محدوده درمانی باریکی است و سطح بالای آن میتواند سمی باشد.
کاربردهای بالینی آزمایش
- پایش درمان در بیماران پیوندی (کلیه، کبد، قلب)
- بررسی سمیت دارویی یا عوارض سیستمیک
- تنظیم دوز دارو بر اساس سطح خونی
- بررسی پاسخ به درمان در بیماریهای خودایمنی یا نئوپلاستیک
- بررسی تداخلات دارویی یا مصرف نادرست
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
سیرولیموس از طریق کبد و آنزیم CYP3A4 متابولیزه میشود. سطح آن تحت تأثیر عملکرد کبد، تداخلات دارویی، و زمان نمونهگیری قرار دارد. محدوده درمانی بسته به نوع بیماری و مرحله درمان متفاوت است. سطح پایین دارو خطر رد پیوند را افزایش میدهد و سطح بالا میتواند باعث سمیت خونی، ریوی یا متابولیک شود.
علائم بالینی مرتبط با افزایش سطح سیرولیموس
- ترومبوسیتوپنی یا لکوسیتوپنی
- افزایش کلسترول و تریگلیسرید
- زخمهای دهانی یا التهاب مخاط
- عفونتهای مکرر یا شدید
- اختلال عملکرد کلیه یا کبد
- پنومونیت بینابینی یا تنگی نفس
- تهوع، سردرد یا ضعف عمومی
آزمایشهای مکمل
- CBC برای بررسی سلولهای خونی
- بررسی عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی لیپیدها (کلسترول، تریگلیسرید)
- بررسی سطح سایر داروهای ایمونوساپرسیو
- بررسی سطح داروهای تداخلکننده (مثل کتوکونازول، ریفامپین)
- بررسی فشار خون و گلوکز
- بررسی سطح دارو در زمان مناسب (C0 یا trough level)
- بررسی سطح FK506 یا سیکلوسپورین در صورت مصرف همزمان
- تصویربرداری ریه در موارد مشکوک به پنومونیت
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سمیت یا ناکارآمدی سیرولیموس میتواند از رد پیوند، نارسایی اندامها یا عوارض سیستمیک جلوگیری کند. تنظیم دقیق دوز و پایش منظم سطح دارو برای حفظ تعادل بین اثربخشی و ایمنی ضروری است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- رد پیوند و نارسایی عضو پیوندی
- نارسایی کلیه، کبد یا ریه
- عفونتهای شدید یا فرصتطلب
- اختلالات خونی یا متابولیک
- بستریهای مکرر یا طولانیمدت
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به تغییر رژیم دارویی یا درمانهای حمایتی
عواملی که باعث افزایش سطح سیرولیموس در خون میشوند
- نارسایی کبدی یا کاهش متابولیسم
- مصرف داروهای مهارکننده CYP3A4
- مصرف بیشازحد دارو یا اشتباه در دوز
- نمونهگیری در زمان نامناسب
- تداخل با غذاهای خاص (مثل گریپفروت)
عواملی که باعث کاهش سطح سیرولیموس در خون میشوند
- مصرف ناکافی دارو یا فراموشی دوز
- مصرف داروهای القاکننده CYP3A4
- جذب ضعیف گوارشی
- نمونهگیری دیرهنگام یا خطای آزمایشگاهی
- مصرف همزمان داروهای کاهشدهنده سطح سیرولیموس
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Transplantation Pharmacology
- WHO Immunosuppressive Drug Monitoring Guidelines
- American Society of Transplantation