نام آزمایش : اندازه گیری سطح داروی تاکرولیموس
(Tacrolimus Level)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش تاکرولیموس برای اندازهگیری غلظت این داروی سرکوبکننده ایمنی در خون انجام میشود. تاکرولیموس در پیشگیری از رد پیوند و درمان برخی بیماریهای خودایمنی استفاده میشود. این دارو دارای محدوده درمانی باریکی است و سطح بالای آن میتواند منجر به سمیت کلیوی، عصبی یا متابولیک شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- پایش درمان در بیماران پیوندی (کلیه، کبد، قلب)
- بررسی سمیت دارویی یا عوارض سیستمیک
- تنظیم دوز دارو بر اساس سطح خونی
- بررسی پاسخ به درمان در بیماریهای خودایمنی
- بررسی تداخلات دارویی یا مصرف نادرست
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
تاکرولیموس از طریق کبد و آنزیم CYP3A4 متابولیزه میشود. سطح آن تحت تأثیر عملکرد کبد، تداخلات دارویی، و زمان نمونهگیری قرار دارد. محدوده درمانی بسته به نوع بیماری و مرحله درمان متفاوت است. سطح پایین دارو خطر رد پیوند را افزایش میدهد و سطح بالا میتواند باعث سمیت کلیوی، نوروپاتی یا دیابت شود.
علائم بالینی مرتبط با افزایش سطح تاکرولیموس
- افزایش کراتینین یا نارسایی کلیه
- لرزش، سردرد یا بیخوابی
- افزایش قند خون یا دیابت جدید
- فشار خون بالا
- عفونتهای مکرر یا شدید
- تهوع، ضعف یا اختلال در تمرکز
- اختلالات الکترولیتی
آزمایشهای مکمل
- بررسی عملکرد کلیوی (Cr, BUN)
- بررسی سطح گلوکز و HbA1c
- بررسی فشار خون و الکترولیتها
- CBC برای بررسی سلولهای خونی
- بررسی عملکرد کبدی (AST, ALT, ALP)
- بررسی سطح سایر داروهای ایمونوساپرسیو
- بررسی سطح داروهای تداخلکننده (مثل کتوکونازول، ریفامپین)
- بررسی سطح دارو در زمان مناسب (C0 یا trough level)
- تصویربرداری کلیه یا بررسی پروتئین ادرار در موارد خاص
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سمیت یا ناکارآمدی تاکرولیموس میتواند از رد پیوند، نارسایی اندامها، یا عوارض متابولیک جلوگیری کند. تنظیم دقیق دوز و پایش منظم سطح دارو برای حفظ تعادل بین اثربخشی و ایمنی ضروری است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- رد پیوند و نارسایی عضو پیوندی
- نارسایی کلیه یا دیابت جدید
- عفونتهای شدید یا فرصتطلب
- اختلالات عصبی یا متابولیک
- بستریهای مکرر یا طولانیمدت
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به تغییر رژیم دارویی یا درمانهای حمایتی
عواملی که باعث افزایش سطح تاکرولیموس در خون میشوند
- نارسایی کبدی یا کاهش متابولیسم
- مصرف داروهای مهارکننده CYP3A4
- مصرف بیشازحد دارو یا اشتباه در دوز
- نمونهگیری در زمان نامناسب
- تداخل با غذاهای خاص (مثل گریپفروت)
عواملی که باعث کاهش سطح تاکرولیموس در خون میشوند
- مصرف ناکافی دارو یا فراموشی دوز
- مصرف داروهای القاکننده CYP3A4
- جذب ضعیف گوارشی
- نمونهگیری دیرهنگام یا خطای آزمایشگاهی
- مصرف همزمان داروهای کاهشدهنده سطح تاکرولیموس
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Transplantation Pharmacology
- WHO Immunosuppressive Drug Monitoring Guidelines
- American Society of Transplantation