نام آزمایش : اندازه گیری سطح کاربامازپین
(Carbamazepine Level)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کاربامازپین برای اندازهگیری غلظت این داروی ضدتشنج در خون انجام میشود. کاربامازپین در درمان صرع، نورالژی تریژمینال، و اختلال دوقطبی استفاده میشود. این دارو دارای محدوده درمانی مشخصی است و سطح بالای آن میتواند منجر به مسمومیت شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- پایش درمان در بیماران مبتلا به صرع یا اختلال دوقطبی
- بررسی علائم مسمومیت دارویی
- تنظیم دوز دارو بر اساس سطح خونی
- بررسی تداخلات دارویی یا عملکرد کبدی
- بررسی مصرف نادرست یا مسمومیت اتفاقی
- بررسی پاسخ به درمان در نورالژی تریژمینال
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
کاربامازپین از طریق کبد و آنزیم CYP3A4 متابولیزه میشود. سطح آن تحت تأثیر عملکرد کبد، تداخلات دارویی، و زمان نمونهگیری قرار دارد. محدوده درمانی معمولاً بین 4 تا 12 µg/mL است. سطح بالاتر از 15 µg/mL ممکن است سمی باشد و باعث علائم عصبی یا خونی شود.
علائم بالینی مرتبط با افزایش سطح کاربامازپین
- سرگیجه، خوابآلودگی یا تاری دید
- آتاکسی یا اختلال در تعادل
- تهوع، استفراغ یا بیاشتهایی
- لرزش یا اختلال گفتار
- کاهش سطح هوشیاری یا تشنج
- لکوپنی یا ترومبوسیتوپنی
- بثورات پوستی یا واکنشهای آلرژیک شدید (مانند سندرم استیونز - جانسون)
آزمایشهای مکمل
- CBC برای بررسی سلولهای خونی
- بررسی عملکرد کبدی (AST, ALT, ALP)
- بررسی سطح سدیم و الکترولیتها
- بررسی سطح سایر داروهای ضدتشنج
- بررسی سطح داروهای تداخلکننده (مثل فنیتوئین، والپروات)
- بررسی سطح دارو در زمان مناسب (trough level)
- بررسی عملکرد کلیوی در موارد خاص
- بررسی سطح دارو در فاز تثبیت و نگهداری
- بررسی سابقه ژنتیکی حساسیت داروییHLA-B*1502 (در برخی جمعیتها)
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سمیت یا ناکارآمدی کاربامازپین میتواند از تشنج، آسیب عصبی، یا اختلالات خونی جلوگیری کند. تنظیم دقیق دوز و پایش منظم سطح دارو برای حفظ اثربخشی و ایمنی درمان ضروری است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- تشنجهای مقاوم یا مکرر
- آسیب عصبی یا روانی
- واکنشهای پوستی شدید و کشنده
- اختلالات خونی یا نارسایی کبدی
- بستریهای مکرر یا مراقبت ویژه
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به قطع دارو یا تغییر رژیم درمانی
عواملی که باعث افزایش سطح کاربامازپین در خون میشوند
- نارسایی کبدی یا کاهش متابولیسم
- مصرف داروهای مهارکننده CYP3A4
- مصرف بیشازحد دارو یا اشتباه در دوز
- نمونهگیری در زمان نامناسب
- تداخل با غذاهای خاص یا مکملها
عواملی که باعث کاهش سطح کاربامازپین در خون میشوند
- مصرف ناکافی دارو یا فراموشی دوز
- مصرف داروهای القاکننده CYP3A4
- جذب ضعیف گوارشی
- نمونهگیری دیرهنگام یا خطای آزمایشگاهی
- مصرف همزمان داروهای کاهشدهنده سطح کاربامازپین
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Clinical Psychopharmacology
- WHO Neurology Drug Monitoring Guidelines
- American Epilepsy Society