🩺 نارسایی مزمن کلیه
Chronic Kidney Disease (CKD)
📘 توضیح کلی
نارسایی مزمن کلیه یا CKD به کاهش تدریجی عملکرد کلیهها گفته میشود که در طول ماهها یا سالها رخ میدهد. کلیهها وظیفه تصفیه خون، دفع مواد زائد، تنظیم فشار خون و ساخت هورمونهای خونی را بر عهده دارند. در CKD، این عملکردها بهتدریج مختل میشوند و مواد سمی در بدن تجمع مییابند.
در مراحل اولیه، بیماری معمولاً بدون علامت است و تنها با آزمایش خون یا ادرار قابل تشخیص است. با پیشرفت بیماری، علائم بالینی ظاهر میشوند و در مراحل نهایی، بیمار ممکن است نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشد. کنترل بیماریهای زمینهای مانند دیابت و فشار خون نقش حیاتی در پیشگیری و کند کردن روند CKD دارد.
🌍 همهگیرشناسی
- بیش از ۸۰۰ میلیون نفر در جهان درجاتی از CKD دارند
- شیوع بالا در افراد بالای ۶۰ سال، دیابتیها و بیماران قلبی
- در ایران، حدود ۱۰٪ جمعیت بزرگسال به نوعی از نارسایی مزمن کلیه مبتلا هستند
- بیشتر موارد در مراحل اولیه تشخیص داده نمیشوند و در مراحل پیشرفته آشکار میشوند
- CKD یکی از عوامل اصلی مرگومیر غیرواگیر در جهان است
⚠️ علائم بالینی
در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد. در مراحل پیشرفته، علائم زیر ظاهر میشوند:
- خستگی مزمن
- تورم پاها، صورت یا شکم
- تنگی نفس
- تهوع، استفراغ
- کاهش اشتها
- خارش پوست
- ادرار کفآلود یا تغییر رنگ
- فشار خون بالا
- اختلال در تمرکز یا خوابآلودگی
🧪 علتهای بروز بیماری
علل شایع نارسایی مزمن کلیه عبارتند از:
- دیابت نوع ۱ و ۲ : آسیب به عروق کلیه در طول زمان
- فشار خون بالا : آسیب به ساختارهای تصفیهکننده کلیه
- گلومرولونفریت مزمن : التهاب مزمن واحدهای تصفیه کلیه
- پلیکیستوز کلیه : بیماری ارثی با تشکیل کیستهای متعدد
- انسداد مزمن ادراری : مانند بزرگی پروستات یا سنگهای مکرر
- مصرف طولانیمدت داروهای ضدالتهاب (NSAIDs)
🛡️ راههای پیشگیری
- کنترل دقیق قند خون در بیماران دیابتی
- تنظیم فشار خون با دارو و رژیم غذایی
- اجتناب از مصرف خودسرانه داروهای ضدالتهاب
- مصرف کافی مایعات
- غربالگری دورهای عملکرد کلیه در افراد پرخطر
- تغذیه سالم و کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی
🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایشات تشخیصی
|
نوع آزمایش |
کاربرد |
|
کراتینین سرم |
شاخص عملکرد کلیه؛ افزایش آن نشانه کاهش تصفیه |
|
GFRیا نرخ تصفیه گلومرولی |
تخمین میزان عملکرد کلیه؛ طبقهبندی مراحل CKD |
|
آزمایش ادرار |
بررسی وجود پروتئین، خون یا سلولهای غیرطبیعی |
|
آلبومین ادرار |
افزایش آن نشانه آسیب به فیلترهای کلیه |
|
سونوگرافی کلیه |
بررسی اندازه، ساختار و وجود کیست یا انسداد |
💊 درمان بیماری
درمان CKD بر کنترل علت زمینهای و پیشگیری از پیشرفت بیماری تمرکز دارد.
درمانهای اصلی:
- داروهای کنترل فشار خون
- کنترل قند خون با دارو و رژیم غذایی
- کاهش مصرف نمک و پروتئین
- مکملهای ویتامین D و کلسیم در موارد کمبود
- درمان کمخونی با مکمل آهن یا داروهای محرک تولید گلبول قرمز
در مراحل پیشرفته:
- دیالیز (همودیالیز یا دیالیز صفاقی)
- بررسی برای پیوند کلیه
📚 منابع اطلاعاتی
- National Kidney Foundation – CKD Overview
- Mayo Clinic – CKD Symptoms & Causes
- Cleveland Clinic – CKD Management