🧬 سیروز کبدی
Liver Cirrhosis
📘 توضیح کلی
سیروز کبدی مرحله نهایی بسیاری از بیماریهای مزمن کبدی است که در آن بافت سالم کبد بهتدریج با بافت زخمی جایگزین میشود. این تغییر ساختاری باعث اختلال در عملکردهای حیاتی کبد مانند تصفیه سموم، تولید پروتئینها، تنظیم قند خون و ساخت صفرا میشود. با پیشرفت بیماری، خطر نارسایی کبد، خونریزی گوارشی، عفونت و سرطان کبد افزایش مییابد.
سیروز معمولاً بهصورت تدریجی و طی سالها ایجاد میشود و در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد. تشخیص زودهنگام و کنترل علت زمینهای نقش مهمی در کند کردن روند بیماری دارد.
🌍 همهگیرشناسی
- سیروز یکی از ۱۰ علت اصلی مرگومیر در بسیاری از کشورهاست
- در جهان، سالانه بیش از ۱ میلیون نفر در اثر عوارض سیروز جان خود را از دست میدهند
- علل شایع : هپاتیت B و C مزمن، مصرف مزمن الکل، کبد چرب غیرالکلی
- در ایران، هپاتیت B و کبد چرب از علل اصلی سیروز هستند
- بیشتر در افراد ۴۰ تا ۶۰ ساله دیده میشود
⚠️ علائم بالینی
در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد. با پیشرفت بیماری، علائم زیر ظاهر میشوند:
- خستگی و ضعف عمومی
- زردی پوست و چشمها (یرقان)
- تورم شکم (آسیت) و پاها
- خونریزی آسان (لثه، بینی، کبودی)
- خارش پوست
- کاهش وزن و ضعف عضلانی
- گیجی، خوابآلودگی یا تغییرات رفتاری (انسفالوپاتی کبدی)
- رگهای عنکبوتی روی پوست، قرمزی کف دست
- بزرگ شدن طحال
🧪 علتهای بروز بیماری
سیروز نتیجه آسیب مزمن به سلولهای کبدی است. علل اصلی عبارتند از:
- هپاتیت مزمن B و C : ویروسهایی که باعث التهاب طولانیمدت کبد میشوند
- مصرف مزمن الکل: آسیب مستقیم به سلولهای کبدی
- کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) : تجمع چربی و التهاب در کبد
- بیماریهای خودایمنی: حمله سیستم ایمنی به کبد
- اختلالات متابولیک: مانند بیماری ویلسون یا هموکروماتوز
- انسداد مجاری صفراوی: مانند کلانژیت اسکلروزان اولیه
🛡️ راههای پیشگیری
- واکسیناسیون علیه هپاتیت B
- درمان زودهنگام هپاتیتهای ویروسی
- پرهیز از مصرف الکل
- کنترل دیابت، چربی خون و وزن
- اجتناب از مصرف داروهای آسیبرسان به کبد
- پایش دورهای آنزیمهای کبدی در افراد پرخطر
🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایشات تشخیصی
|
نوع آزمایش |
کاربرد |
|
ALT و AST |
آنزیمهای کبدی؛ ممکن است در مراحل پیشرفته کاهش یابند |
|
بیلیروبین |
افزایش آن نشانه اختلال در دفع صفرا |
|
INR |
شاخص انعقاد خون؛ افزایش آن نشانه اختلال عملکرد کبد |
|
آلبومین |
کاهش آن نشانه اختلال در ساخت پروتئین |
|
سونوگرافی |
بررسی ساختار کبد، آسیت و بزرگی طحال |
|
فیبرواسکن |
بررسی میزان سفتی بافت کبد بدون نمونهبرداری |
|
MRI یا CT |
در موارد مشکوک به سرطان کبد |
|
بیوپسی کبد |
در موارد خاص برای تعیین شدت فیبروز |
💊 درمان بیماری
درمان سیروز بر کنترل علت زمینهای و پیشگیری از عوارض تمرکز دارد.
درمان علت زمینهای:
- داروهای ضدویروس برای هپاتیت B و C
- قطع مصرف الکل
- کنترل دیابت و چربی خون
درمان حمایتی:
- داروهای مدر برای کنترل آسیت
- لاکتولوز برای انسفالوپاتی کبدی
- مکملهای تغذیهای و ویتامینها
- آنتیبیوتیک در موارد عفونت
در موارد پیشرفته:
- بررسی برای پیوند کبد
- پایش منظم برای سرطان کبد با سونوگرافی و AFP
📚 منابع اطلاعاتی
- NIDDK – Cirrhosis Overview
- Health.com – Cirrhosis Symptoms & Treatment
- Medscape – Cirrhosis Clinical Guide