نارسایی حاد کبد
Acute Liver Failure
📘 توضیح کلی
نارسایی حاد کبد یک وضعیت خطرناک و نادر است که در آن عملکرد طبیعی کبد بهطور ناگهانی مختل میشود. این اختلال معمولاً در فردی رخ میدهد که سابقه بیماری مزمن کبدی ندارد و در عرض چند روز تا چند هفته دچار علائم شدید میشود. کبد نقش حیاتی در تصفیه سموم، تولید پروتئینها و تنظیم متابولیسم دارد؛ بنابراین نارسایی آن میتواند منجر به اختلالات شدید در بدن شود.
علتهای مختلفی مانند مصرف بیشازحد داروها (بهویژه استامینوفن)، عفونتهای ویروسی، بیماریهای خودایمنی یا اختلالات متابولیک میتوانند باعث این وضعیت شوند. نارسایی حاد کبد نیازمند مراقبت فوری در بیمارستان و در موارد شدید، پیوند کبد است.
🌍 همهگیرشناسی
- نارسایی حاد کبد نسبتاً نادر است اما مرگ و میر بالایی دارد
- شایعترین علت در کشورهای توسعهیافته : مصرف بیشازحد استامینوفن
- در کشورهای در حال توسعه : ویروسهای هپاتیت A،Bو E
- بیشتر در افراد جوان و بزرگسالان دیده میشود
- در ایران، موارد ناشی از دارو و ویروسهای هپاتیت بیشتر گزارش شدهاند
⚠️ علائم بالینی
علائم معمولاً بهطور ناگهانی ظاهر میشوند و شامل موارد زیر هستند:
- زردی پوست و چشمها (یرقان)
- درد در ناحیه راست بالای شکم
- تهوع، استفراغ
- خستگی شدید
- گیجی، خوابآلودگی یا تغییرات رفتاری (نشانه انسفالوپاتی کبدی)
- خونریزی آسان (لثه، بینی، کبودی)
- تورم شکم یا پاها
- در موارد شدید : کاهش سطح هوشیاری و کما
🧪 علتهای بروز بیماری
علتهای نارسایی حاد کبد شامل موارد زیر هستند:
- مصرف بیشازحد داروها:
- استامینوفن (پاراستامول) در دوز بالا یا همراه با الکل
- داروهای گیاهی یا مکملهای غیرمجاز
- عفونتهای ویروسی:
- هپاتیت A، B، E
- ویروسهای تبدار مانند CMV یا HSV در افراد با ضعف ایمنی
- بیماریهای خودایمنی:
- حمله سیستم ایمنی به سلولهای کبد
- اختلالات متابولیک:
- بیماری ویلسون (تجمع مس در بدن)
- سندرم ری در کودکان (پس از مصرف آسپرین در بیماری ویروسی)
- ایسکمی کبدی:
- کاهش خونرسانی به کبد در شوک یا نارسایی قلبی
🛡️ راههای پیشگیری
- مصرف داروها طبق دستور پزشک و اجتناب از خوددرمانی
- عدم مصرف همزمان استامینوفن با الکل
- واکسیناسیون علیه هپاتیت A و B
- رعایت بهداشت فردی و غذایی برای پیشگیری از هپاتیت ویروسی
- اجتناب از مصرف داروهای گیاهی ناشناخته یا مکملهای غیرمجاز
- غربالگری بیماریهای متابولیک در افراد پرخطر
🔬 نحوه تشخیص بیماری و آزمایشات تشخیصی
|
نوع آزمایش |
کاربرد |
|
ALT و AST |
آنزیمهای کبدی ؛ افزایش شدید آنها نشانه آسیب سلولی |
|
INR |
شاخص انعقاد خون؛ افزایش آن نشانه اختلال عملکرد کبد |
|
بیلیروبین |
افزایش آن نشانه زردی و اختلال در دفع صفرا |
|
آلبومین |
کاهش آن نشانه اختلال در ساخت پروتئین توسط کبد |
|
آمونیاک خون |
افزایش آن نشانه انسفالوپاتی کبدی |
|
آزمایشهای ویروسی |
بررسی وجود هپاتیتهای A، B،E یا سایر ویروسها |
|
سونوگرافی یا CT اسکن |
بررسی ساختار کبد و رد علل انسدادی یا تومور |
|
بیوپسی کبد |
در موارد خاص برای تعیین علت دقیق آسیب |
💊 درمان بیماری
درمان فوری و بستری در بخش مراقبت ویژه ضروری است.
درمانهای حمایتی:
- پایش دقیق علائم حیاتی و سطح هوشیاری
- کنترل انسفالوپاتی با داروهایی مانند لاکتولوز
- اصلاح اختلالات انعقادی با تزریق پلاسما یا ویتامین K
- کنترل سطح قند خون، الکترولیتها و فشار خون
- تغذیه مناسب و حمایت روانی
درمان علت زمینهای:
- آنتیویروس در موارد هپاتیت ویروسی
- آنتیدوت نارسایی ناشی از استامینوفن (استیلسیستئین)
- درمان بیماری ویلسون با داروهای دفعکننده مس
در موارد شدید:
- ارزیابی برای پیوند کبد
- معیارهای MELD یا King's College برای تعیین نیاز به پیوند
📚 منابع اطلاعاتی
- WHO – Liver Failure
- UpToDate – Acute Liver Failure
- Cleveland Clinic – Acute Liver Failure
- American Liver Foundation