نام آزمایش : چربی در مدفوع
(Fecal Fat)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش چربی مدفوع برای اندازهگیری مقدار چربی دفعشده در مدفوع انجام میشود. در حالت طبیعی، بیشتر چربی غذا در روده جذب میشود؛ اما در برخی بیماریها، چربی بهصورت غیرطبیعی در مدفوع دیده میشود که نشانهای از سوءجذب یا اختلال در عملکرد لوزالمعده ؛کبد یا روده است.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی سوءجذب چربی در بیماریهای گوارشی
- بررسی بیماریهای لوزالمعده مانند پانکراتیت مزمن یا فیبروز کیستیک
- بررسی بیماری سلیاک یا بیماریهای التهابی روده
- بررسی اسهال چرب یا حجیم
- بررسی کاهش وزن بدون علت مشخص
- بررسی کمبود ویتامینهای محلول در چربی (A, D, E, K)
- بررسی سوءتغذیه در کودکان یا سالمندان
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
چربی غذا در روده کوچک توسط آنزیمهای لوزالمعده و صفرا تجزیه و جذب میشود. اگر این فرآیند دچار اختلال شود، چربی جذبنشده وارد مدفوع میشود. در آزمایش چربی مدفوع، مقدار چربی دفعشده طی ۳ تا ۵ روز اندازهگیری میشود یا با روشهای رنگی و شیمیایی بررسی میشود. افزایش چربی در مدفوع نشانهای از اختلال در جذب یا هضم چربی است.
علائم بالینی مرتبط با افزایش غلظت چربی در مدفوع
- مدفوع چرب ، براق یا شناور
- بوی بد و شدید مدفوع
- اسهال حجیم و مکرر
- کاهش وزن بدون رژیم
- نفخ و درد شکمی
- خستگی یا ضعف عمومی
- علائم کمبود ویتامینهای محلول در چربی
- علائم سوءتغذیه یا رشد ناکافی در کودکان
آزمایشهای مکمل
- آزمایشهای عملکرد لوزالمعده (مانند آمیلاز و لیپاز)
- آزمایشهای جذب ویتامینها (A, D, E, K)
- بررسی CBC، آلبومین و الکترولیتها
- آزمایشهای مدفوع برای بررسی آنزیمها و pH
- تصویربرداری شکمی با سونوگرافی یا CT
- بررسی بیماری سلیاک با آنتیبادیهای خاص
- بررسی بیماریهای التهابی روده با کالپروتکتین
- بررسی سابقه جراحی گوارشی یا برداشتن بخشی از روده
- بررسی سطح صفرا و آنزیمهای کبدی
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سوءجذب چربی میتواند از کمبودهای تغذیهای، ضعف سیستم ایمنی، یا اختلال رشد جلوگیری کند. درمان با آنزیمهای جایگزین، تنظیم رژیم غذایی، یا درمان بیماری زمینهای میتواند وضعیت بیمار را بهبود دهد.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- سوءتغذیه و ضعف عمومی
- کمبود ویتامینهای محلول در چربی
- پوکی استخوان یا مشکلات بینایی
- کاهش رشد در کودکان
- آسیب به سیستم ایمنی
- بستریهای مکرر یا طولانیمدت
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به مکملهای تغذیهای دائمی
عواملی که باعث افزایش غلظت چربی در مدفوع میشوند
- بیماریهای لوزالمعده مانند فیبروز کیستیک یا پانکراتیت
- بیماری سلیاک یا کرون
- اختلال در ترشح صفرا یا آنزیمهای گوارشی
- جراحی روده یا برداشتن بخشی از آن
- مصرف غذاهای پرچرب قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری کامل و چندروزه
عواملی که باعث کاهش غلظت چربی در مدفوع میشوند
- رژیم غذایی کمچرب قبل از آزمایش
- مصرف آنزیمهای جایگزین یا داروهای ضداسهال
- نمونهگیری ناقص یا کوتاهمدت
- نگهداری نامناسب نمونه
- بیماریهای غیرگوارشی با علائم مشابه
- خطای آزمایشگاهی در اندازهگیری
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Malabsorption Syndromes
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Gastroenterology and Nutrition
- WHO Nutritional Surveillance
- European Society for Clinical Nutrition and Metabolism – ESPEN