نام آزمایش : پروتیین کالپروتکتین مدفوع
(Fecal Calprotectin)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کالپروتکتین مقدار پروتئینی به نام کالپروتکتین را در نمونه مدفوع اندازهگیری میکند. این پروتئین زمانی در مدفوع دیده میشود که روده دچار التهاب باشد. آزمایش کالپروتکتین به پزشک کمک میکند تا بین بیماریهای التهابی روده (مثل کولیت اولسراتیو یا کرون) و مشکلات سادهتر مثل سندرم روده تحریکپذیر تفاوت قائل شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی بیماریهای التهابی روده (IBD)
- افتراق بین کولیت و سندرم روده تحریکپذیر
- بررسی اسهال مزمن یا خونی
- پایش پاسخ به درمان در بیماران مبتلا به IBD
- بررسی درد شکمی با علت نامشخص
- بررسی التهاب روده در کودکان یا سالمندان
- بررسی موارد مشکوک به کرون یا کولیت اولسراتیو
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
کالپروتکتین پروتئینی است که توسط گلبولهای سفید در محل التهاب ترشح میشود. وقتی دیواره روده دچار التهاب باشد، این پروتئین وارد مدفوع میشود. سطح بالای کالپروتکتین نشاندهنده التهاب فعال در روده است، در حالی که سطح پایین آن معمولاً نشانه عدم التهاب یا مشکلات عملکردی سادهتر است.
علائم بالینی مرتبط با افزایش غلظت کالپروتکتین در مدفوع
- اسهال مزمن یا خونی
- درد شکمی مداوم یا متناوب
- کاهش وزن بدون علت مشخص
- تب یا ضعف عمومی
- نفخ و احساس ناراحتی شکمی
- علائم شبه کولیت یا کرون
- علائم گوارشی مقاوم به درمانهای معمول
آزمایشهای مکمل
- کولونوسکوپی برای بررسی مستقیم روده
- آزمایشهای خون مثل CRP و ESR برای بررسی التهاب
- CBC برای بررسی کمخونی یا افزایش گلبول سفید
- آزمایشهای مدفوع برای بررسی عفونت
- تصویربرداری شکمی با CT یا MRI
- بررسی سطح فریتین و آلبومین
- بررسی سابقه خانوادگی بیماریهای التهابی
- آزمایشهای ایمونولوژیک در موارد خاص
- بررسی سطح کالپروتکتین در پیگیری درمان
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام التهاب روده میتواند از آسیب به دیواره روده، بستری شدن یا نیاز به جراحی جلوگیری کند. درمان مناسب با داروهای ضدالتهاب یا تنظیم رژیم غذایی میتواند علائم را کنترل کرده و کیفیت زندگی بیمار را حفظ کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- آسیب دائمی به روده
- خونریزی گوارشی
- بستریهای مکرر یا طولانیمدت
- نیاز به جراحی یا برداشتن بخشی از روده
- کاهش جذب مواد غذایی و سوءتغذیه
- کاهش کیفیت زندگی
- عوارض دارویی یا درمانی شدید
- پیشرفت بیماری به فرمهای پیچیدهتر
عواملی که باعث افزایش غلظت کالپروتکتین در مدفوع میشوند
- بیماریهای التهابی روده (کرون، کولیت اولسراتیو)
- عفونتهای باکتریایی یا ویروسی شدید
- مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- سرطانهای روده یا پولیپهای فعال
- نمونهگیری صحیح و تازه
- بررسی در آزمایشگاه تخصصی
عواملی که باعث کاهش غلظت کالپروتکتین در مدفوع میشوند
- سندرم روده تحریکپذیر بدون التهاب
- مصرف داروهای ضدالتهاب قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری دیرهنگام یا نگهداری نامناسب
- بیماریهای غیرالتهابی با علائم مشابه
- خطای آزمایشگاهی در اندازهگیری
- رژیم غذایی خاص قبل از نمونهگیری
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Inflammatory Bowel Disease
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Journal of Gastroenterology and Hepatology
- WHO Digestive Disease Surveillance
- European Crohn’s and Colitis Organisation – ECCO