نام آزمایش : کشت نمونه  دستگاه تنفسی تحتانی(تشخیص عفونت های ریوی )

 (Lower Respiratory Tract – Culture)

توضیح کلی آزمایش

آزمایش کشت دستگاه تنفسی تحتانی برای شناسایی عوامل باکتریایی، قارچی یا نادر ویروسی از نمونه‌هایی مانند خلط، BAL  (برونکوالوئولار لاواژ)، یا آسپیراسیون تراشه انجام می‌شود. این آزمایش در بیماران با علائم پنومونی، برونشیت یا عفونت‌های ریوی مزمن یا مقاوم کاربرد دارد. کشت به‌ویژه در بیماران بستری، دارای نقص ایمنی یا تحت ونتیلاتور اهمیت دارد.

نمونه در محیط‌های اختصاصی مانند Blood Agar، Chocolate Agar، MacConkey و در موارد خاص محیط‌های قارچی یا مایکوباکتریایی کشت داده می‌شود. پس از رشد، شناسایی دقیق گونه، بررسی مقاومت دارویی و در صورت نیاز تایپینگ مولکولی (شناسایی دقیق )انجام می‌شود.

کاربردهای بالینی آزمایش

• بررسی پنومونی جامعه‌گرفته یا بیمارستانی
• بررسی پنومونی مرتبط با ونتیلاتور
• بررسی برونشیت مزمن یا COPD با تشدید علائم
• بررسی بیماران با نقص ایمنی یا سرطان
• بررسی موارد مشکوک به سل ریوی یا قارچ‌های مهاجم
• بررسی بیماران با COVID-19 و علائم ثانویه
• پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
• بررسی موارد عفونت‌های ریوی مقاوم یا عودکننده

فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش

دستگاه تنفسی تحتانی در حالت طبیعی استریل است. ورود عوامل پاتوژن از طریق استنشاق، آسپیراسیون یا انتشار خونی می‌تواند باعث التهاب و عفونت شود. عوامل شایع شامل Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Mycobacterium tuberculosis,  و قارچ‌هایی مانند Aspergillus  یا Candida هستند.

در روش کشت، نمونه با رعایت شرایط استریل جمع‌آوری شده و در محیط‌های مناسب قرار داده می‌شود. بررسی کلونی‌ها، رنگ‌آمیزی گرم، آزمایش‌های بیوشیمیایی و در موارد خاص PCR  برای شناسایی دقیق انجام می‌شود. آزمایش حساسیت دارویی برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.

علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش

• تب و لرز
• سرفه با خلط چرکی، خونی یا بدبو
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• هموپتیزی (سرفه خونی)
• ضعف عمومی
• علائم سپسیس(عفونت) در موارد شدید
• کاهش اشباع اکسیژن
• صدای رال یا کراکل در سمع ریه

آزمایش‌های مکمل

• رنگ‌آمیزی گرم و بررسی میکروسکوپی
• آزمایش‌های حساسیت دارویی
• CBC  برای بررسی لکوسیتوز یا نوتروپنی
• CRP  و ESR برای ارزیابی التهاب
• تصویربرداری قفسه سینه با X-ray یا CT
• بررسی PCR برای عوامل خاص مانند سل یا ویروس‌ها
• بررسی سطح لاکتات و گازهای خون
• بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
• بررسی آنتی‌ژن‌های ادراری برای پنوموکوک و لژیونلا
• آزمایش‌های قارچی در بیماران با نقص ایمنی

ضرورت تشخیص زودهنگام

تشخیص زودهنگام عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی می‌تواند از پیشرفت به فرم‌های مقاوم، سپسیس، یا نارسایی تنفسی جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتی‌بیوتیک یا ضدقارچ مناسب می‌تواند علائم را کنترل کرده و از بستری یا مرگ جلوگیری کند.

عوارض تشخیص دیرهنگام

• پنومونی نکروتیک یا منتشر
• سپسیس و شوک عفونی
• نارسایی تنفسی و نیاز به ونتیلاتور
• مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
• بستری‌های طولانی‌مدت
• آسیب دائمی به بافت ریه
• مقاومت دارویی
• کاهش کیفیت زندگی

عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش

• علائم شدید تنفسی با تب و خلط چرکی
• نقص ایمنی، دیابت، یا سرطان
• سابقه بستری یا استفاده از ونتیلاتور
• نمونه‌گیری صحیح از ناحیه تحتانی (نه بزاق)
• عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
• استفاده از محیط‌های کشت مناسب
• شرایط بیمارستانی یا  ICU

عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش

• مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
• نمونه‌گیری سطحی یا آلودگی با بزاق
• نگهداری نامناسب نمونه
• بیماری‌های ویروسی با علائم مشابه
• عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
• عدم بررسی میکروسکوپی دقیق

منابع

• UpToDate
• Lab Tests Online
• Mayo Clinic
• PubMed
• CDC Guidelines on Pneumonia
• Harrison’s Principles of Internal Medicine
• Infectious Diseases Society of America – IDSA
• Journal of Clinical Microbiology
• WHO Respiratory Infection Surveillance