نام آزمایش : شناسایی دقیق باکتری سالمونلا (عامل اسهال)
(Salmonella – Serotyping)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش سروتایپینگ سالمونلا برای شناسایی دقیق سرووارهای مختلف سالمونلا انتریکا انجام میشود. این آزمایش در موارد عفونتهای گوارشی، سپسیس ، تب تیفوئیدی یا بررسی اپیدمیهای غذایی اهمیت دارد. سروتایپینگ با استفاده از آنتیسرمهای اختصاصی علیه آنتیژنهای O و H انجام میشود و در موارد خاص از روشهای مولکولی نیز بهره گرفته میشود.
این آزمایش مکمل کشت مدفوع یا خون است و در مراکز مرجع یا آزمایشگاههای تخصصی انجام میشود. شناسایی سرووارها مانند تایفی ،انتریتیدیس،پاراتایفی یا تایفیموریم در تصمیمگیری درمانی و اپیدمیولوژیک اهمیت دارد.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد تب تیفوئیدی یا شبهتیفوئیدی
- بررسی اسهال خونی یا تبدار با منشأ سالمونلا
- بررسی اپیدمیهای غذایی در مدارس، رستورانها یا بیمارستانها
- بررسی ناقلین سالمونلا بدون علامت
- بررسی موارد سپسیس (عفونت) با منشأ گوارشی
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی موارد عودکننده یا مقاوم
- بررسی سرووارهای خاص در مطالعات اپیدمیولوژیک
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
سالمونلا انتریکا یک باسیل گرممنفی از خانواده انتروباکتریاسیه است که دارای آنتیژنهای سطحی متنوعی است. آنتیژن O (سوماتیک) و H (تاژکی) در تعیین سرووار نقش دارند. سروتایپینگ با استفاده از آنتیسرمهای اختصاصی و مشاهده آگلوتیناسیون انجام میشود. در موارد خاص، روشهای مولکولی مانند PCR یا توالییابی ژنی برای تایپینگ(شناسایی ) دقیقتر استفاده میشود.
شناسایی سرووارها در تعیین منشأ عفونت، شدت بیماری و الگوی مقاومت دارویی نقش دارد. برخی سرووارها مانند تایفی و پاراتایفی عامل بیماریهای سیستمیک هستند، در حالی که سرووارهایی مانند انتریدیتیس و تایفیموریوم بیشتر باعث گاستروانتریت (التهاب معده ای روده ای) میشوند.
علائم بالینی مرتبط با سرووارهای مختلف
- تب ممتد و ضعف عمومی (Typhi)
- اسهال خونی یا موکوسی (Typhimurium, Enteritidis)
- درد شکمی و کرامپ
- تهوع و استفراغ
- سردرد و بیحالی
- علائم سپسیس در موارد شدید
- بثورات پوستی در تب تیفوئیدی
- بزرگی طحال یا کبد
آزمایشهای مکمل
- کشت مدفوع، خون یا ادرار
- آزمایشهای حساسیت دارویی
- بررسی آنتیژنهای مدفوعی
- آزمایش PCR برای شناسایی سریع
- CBC، CRP، ESR
- بررسی عملکرد کبدی و کلیوی
- بررسی سابقه سفر یا مصرف غذای آلوده
- تصویربرداری شکمی در موارد پیچیده
- بررسی ناقلین بدون علامت
- بررسی اپیدمیولوژیک در مراکز غذایی
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سرووار سالمونلا میتواند از گسترش اپیدمی، انتخاب اشتباه درمان یا عوارض شدید جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتیبیوتیک مناسب و اقدامات بهداشتی میتواند اثربخشی درمان را افزایش داده و از انتقال بیماری جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- سپسیس و شوک عفونی
- سندرم همولیتیک اورمیک
- انتقال بیماری در جامعه یا مراکز غذایی
- بستریهای طولانیمدت
- مقاومت دارویی
- کاهش کیفیت زندگی
- آسیب مخاطی پایدار
- ناقل مزمن سالمونلا (Typhi)
عوامل افزایشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- تب ممتد یا اسهال خونی
- سابقه مصرف غذای آلوده یا سفر
- تماس با بیمار مبتلا
- نمونهگیری تازه و صحیح
- استفاده از آنتیسرمهای اختصاصی
- عدم مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- شرایط اپیدمیولوژیک خاص
عوامل کاهشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری دیرهنگام یا نگهداری نامناسب
- بیماریهای ویروسی با علائم مشابه
- عدم استفاده از آنتیسرمهای مناسب
- عدم بررسی میکروسکوپی دقیق
- فرمهای غیرعفونی اسهال
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Salmonella Surveillance
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Enteric Disease Surveillance