نام آزمایش : کشت ادرار
(Urine – Culture)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت ادرار برای شناسایی عوامل باکتریایی مولد عفونتهای دستگاه ادراری انجام میشود. این آزمایش در بیماران با علائم سوزش، تکرر، تب، درد پهلو یا در موارد مشکوک به پیلونفریت، سیستیت یا پروستاتیت کاربرد دارد. کشت ادرار بهویژه در کودکان، سالمندان، زنان باردار یا بیماران با نقص ایمنی اهمیت دارد.
نمونهگیری معمولاً با روش ادرار میانجریان (Midstream Clean Catch) انجام شده و در محیطهای اختصاصی مانند Blood Agar و MacConkey کشت داده میشود. پس از رشد، شمارش کلونیها، شناسایی دقیق گونه و بررسی حساسیت دارویی انجام میشود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی سیستیت (التهاب مثانه)یا پیلونفریت (عفونت کلیه)
- بررسی پروستاتیت (التهاب پروستات) یا اپیدیدیمیت
- بررسی عفونتهای ادراری در کودکان یا سالمندان
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا دیابت
- بررسی زنان باردار با علائم یا بدون علامت
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی موارد عودکننده یا مقاوم
- بررسی بیماران بستری یا دارای کاتتر ادراری
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
ادرار در حالت طبیعی استریل است . ورود باکتریها از ناحیه پرینه یا مجرای ادرار میتواند باعث التهاب و عفونت شود. عوامل شایع شامل Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis, Enterococcus faecalis, و Staphylococcus saprophyticus هستند.
در روش کشت، نمونه در محیطهای مناسب قرار داده شده و رشد کلونیها بررسی میشود. شمارش CFU/Ml برای تعیین عفونت بالینی انجام میشود. آزمایش های بیوشیمیایی، رنگآمیزی گرم و در موارد خاص PCR برای شناسایی دقیق انجام میشود. آزمایش حساسیت دارویی برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- سوزش و تکرر ادرار
- درد پهلو یا زیر شکم
- تب و لرز
- ادرار بدبو یا کدر
- خون در ادرار
- بیاختیاری یا اضطرار ادرار
- تهوع و استفراغ در موارد شدید
- علائم سپسیس در پیلونفریت
آزمایشهای مکمل
- بررسی مستقیم با رنگآمیزی گرم
- آزمایش های حساسیت دارویی
- بررسی CBC، CRP، ESR
- بررسی عملکرد کلیوی و الکترولیتها
- تصویربرداری کلیه و مثانه با سونوگرافی یا CT
- بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
- بررسی آنتیژنهای ادراری در موارد خاص
- بررسی سابقه مصرف آنتیبیوتیک
- بررسی وجود کاتتر یا انسداد ادراری
- بررسی قند و پروتئین ادرار
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت ادراری میتواند از پیشرفت به پیلونفریت، سپسیس یا آسیب کلیوی جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتیبیوتیک مناسب میتواند علائم را کنترل کرده و از بستری یا عوارض جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- پیلونفریت و آسیب دائمی کلیه
- سپسیس و شوک عفونی
- بستریهای طولانیمدت
- مقاومت دارویی
- کاهش کیفیت زندگی
- عفونتهای مکرر یا مزمن
- نارسایی کلیوی در موارد شدید
- انتقال عفونت در مراکز درمانی
عوامل افزایشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- علائم ادراری فعال
- دیابت یا نقص ایمنی
- وجود کاتتر یا انسداد ادراری
- نمونهگیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- استفاده از محیطهای کشت مناسب
- شرایط بیمارستانی یا کلینیکی
عوامل کاهشدهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتیبیوتیک قبل از نمونهگیری
- نمونهگیری ناقص یا آلوده
- نگهداری نامناسب نمونه
- بیماریهای غیرعفونی با علائم مشابه
- عدم استفاده از محیطهای کشت اختصاصی
- عدم بررسی میکروسکوپی دقیق
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Urinary Tract Infections
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO UTI Surveillance