نام آزمایش: کشت باکتری مایکوپلاسما پنومونیه ( یکی از عوامل ذات الریه )
Mycoplasma pneumoniae – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت Mycoplasma pneumoniae برای شناسایی این باکتری فاقد دیواره سلولی از نمونه‌های تنفسی مانند سواب حلق، ترشحات نازوفارنژیال یا مایع شست‌وشوی برونک انجام می‌شود. این باکتری عامل پنومونی آتیپیک، به‌ویژه در نوجوانان و جوانان است و می‌تواند باعث عفونت‌های تنفسی فوقانی و تحتانی شود.
کشت این باکتری بسیار دشوار و زمان‌بر است، زیرا رشد آهسته‌ای دارد و نیازمند محیط‌های اختصاصی مانند SP4 یا Hayflick agar است. به همین دلیل، در عمل بیشتر از روش‌های مولکولی یا سرولوژیک برای تشخیص استفاده می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد پنومونی آتیپیک مقاوم یا عودکننده
- بررسی بیماران با سرفه خشک طولانی‌مدت
- بررسی موارد مشکوک به Mycoplasma pneumoniae در اپیدمی‌های مدرسه‌ای یا نظامی
- بررسی بیماران با علائم تنفسی بدون یافته‌های واضح در تصویربرداری
- بررسی موارد مشکوک به عفونت‌های خارج‌ریوی مرتبط با مایکوپلاسما
- پایش درمان در موارد شدید یا مقاوم
- بررسی حساسیت دارویی در موارد خاص
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Mycoplasma pneumoniae یک باکتری فاقد دیواره سلولی است که به‌صورت داخل‌سلولی و سطحی به سلول‌های اپیتلیال تنفسی متصل می‌شود. این باکتری با تولید توکسین‌ها و تحریک ایمنی باعث التهاب و آسیب مخاطی می‌شود.
در روش کشت، نمونه در محیط‌های اختصاصی قرار داده می‌شود و رشد ممکن است تا ۲ تا ۳ هفته طول بکشد. کلونی‌ها به‌صورت "تخم‌مرغ سرخ‌شده" دیده می‌شوند. پس از رشد، شناسایی فنوتیپی و مولکولی انجام شده و آزمایش حساسیت دارویی صورت می‌گیرد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- سرفه خشک و مداوم
- تب خفیف تا متوسط
- سردرد، ضعف و درد عضلانی
- گلودرد یا خشونت صدا
- درد قفسه سینه
- علائم شبه‌آنفلوآنزا
- درگیری خارج‌ریوی : راش پوستی، آنمی همولیتیک، مننژیت یا آرتریت
آزمایش‌های مکمل
- PCR از نمونه تنفسی برای شناسایی سریع
- آزمایش های سرولوژیک IgM و IgG
- CBC برای بررسی آنمی یا لکوسیتوز
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- تصویربرداری قفسه سینه با X-ray یا CT
- بررسی عملکرد کبدی و کلیوی
- بررسی سطح لاکتات در موارد شوک
- بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
- بررسی آنتی‌بادی‌های سرد در موارد آنمی همولیتیک
- بررسی اپیدمیولوژیک در موارد گروهی
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام پنومونی مایکوپلاسما می‌تواند از پیشرفت به فرم‌های شدید، درگیری خارج‌ریوی یا بستری جلوگیری کند. درمان با ماکرولیدها، تتراسایکلین‌ها یا فلوروکینولون‌ها اثربخشی بالایی دارد و می‌تواند علائم را کنترل کرده و از انتقال بیماری جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- پنومونی شدید یا دوطرفه
- درگیری عصبی یا قلبی
- آنمی همولیتیک یا راش‌های پوستی
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- انتقال بیماری در محیط‌های گروهی
- مقاومت دارویی در صورت درمان ناقص
- نیاز به درمان‌های تهاجمی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- سن نوجوان یا جوان
- سرفه خشک طولانی‌مدت
- تماس با بیماران مشابه در محیط‌های بسته
- علائم تنفسی بدون یافته‌های تصویربرداری
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی و انکوباسیون طولانی
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا نگهداری نامناسب
- بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی دیگر با علائم مشابه
- فرم‌های نهفته یا کم‌فعال باکتری
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
- ترجیح روش‌های مولکولی به‌جای کشت
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Mycoplasma pneumoniae
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Respiratory Infection Surveillance