نام آزمایش: کشت ترشحات چشم
Eye – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت چشم برای شناسایی میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در ترشحات، مایع اشکی یا نمونه‌های گرفته‌شده از قرنیه، ملتحمه یا زخم‌های چشمی انجام می‌شود. این آزمایش در تشخیص عفونت‌های سطحی یا عمقی چشم مانند کونژکتیویت (التهاب ملتحمه) ، کراتیت (التهاب ملتحمه) ، اندوفتالمیت (عفونت داخل چشمی) ، یا سلولیت (التهاب بافت حفره چشمی) اطراف چشم کاربرد دارد و به پزشک کمک می‌کند تا عامل عفونت را شناسایی کرده و درمان مناسب را انتخاب کند.
کشت چشم می‌تواند باکتری‌های هوازی، بی‌هوازی، قارچ‌ها، ویروس‌ها و در موارد خاص مایکوباکتریوم‌ها را شناسایی کند. در صورت رشد، آزمایش حساسیت دارویی نیز انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی کونژکتیویت حاد یا مزمن
- بررسی کراتیت یا زخم قرنیه
- بررسی اندوفتالمیت پس از جراحی یا تزریق
- بررسی ترشحات چشمی با بوی بد یا رنگ غیرطبیعی
- بررسی بیماران با درد، قرمزی یا کاهش بینایی
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا دیابت
- بررسی موارد عفونت‌های بیمارستانی یا مرتبط با لنز تماسی
- پایش درمان در بیماران با عفونت‌های مزمن یا عودکننده
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
عفونت‌های چشمی معمولاً ناشی از ورود باکتری، قارچ، یا ویروس به سطح یا عمق چشم هستند. در روش کشت، نمونه ترشح، سواب، یا آسپیراسیون از محل عفونت گرفته شده و در محیط‌های کشت مناسب قرار می‌گیرد. پس از رشد، شناسایی دقیق گونه و انجام آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
در موارد خاص، بررسی قارچی، ویروسی یا مایکوباکتریومی نیز انجام می‌شود، به‌ویژه در بیماران با نقص ایمنی یا عفونت‌های غیرمعمول.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در کونژکتیویت:
- قرمزی و التهاب ملتحمه
- ترشح چشمی (شفاف، چرکی، یا خونی)
- خارش یا سوزش
- احساس جسم خارجی
- تورم پلک‌ها
در کراتیت یا زخم قرنیه:
- درد شدید چشم
- حساسیت به نور
- کاهش بینایی
- لکه سفید روی قرنیه
- اشک‌ریزی شدید
در اندوفتالمیت:
- درد شدید و ناگهانی
- کاهش شدید بینایی
- قرمزی و تورم چشم
- ترشح داخل چشمی
- علائم سیستمیک در موارد شدید
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- تصویربرداری چشم با OCT یا B-scan
- آزمایش‌های بینایی مانند Visual Acuity
- بررسی قارچی در موارد مقاوم یا مزمن
- بررسی حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بررسی نقص ایمنی در موارد غیرمعمول
- بررسی کشت خون در موارد سپسیس
- بررسی PCR برای عوامل ویروسی یا مایکوباکتریومی
- بررسی سطح گلوکز در بیماران دیابتی
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت چشم می‌تواند از پیشرفت به فرم مزمن، آسیب قرنیه یا کاهش دائمی بینایی جلوگیری کند. درمان سریع با آنتی‌بیوتیک، ضدقارچ یا ضدویروس مناسب می‌تواند علائم را کنترل کرده و از بستری یا جراحی جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- زخم قرنیه و اسکار دائمی
- کاهش یا از دست دادن بینایی
- گسترش عفونت به بافت‌های اطراف
- نیاز به جراحی یا پیوند قرنیه
- سپسیس در موارد شدید
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- عود مکرر عفونت
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- ترشح واضح و چرکی
- درد و کاهش بینایی
- نقص ایمنی یا دیابت
- استفاده از لنز تماسی
- سابقه جراحی یا تزریق چشمی
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک یا ضدقارچ قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری سطحی یا ناکافی
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
- فرم‌های ویروسی یا غیرعفونی
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Ocular Infections
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- American Academy of Ophthalmology – AAO