نام آزمایش: کشت باکتری نایسریا مننژیتیدیس( عامل مننژیت )
Neisseria meningitidis – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت نایسریا مننژیتیدیس برای شناسایی این باکتری گرم منفی از نمونه‌های بالینی مانند مایع مغزی نخاعی (CSF)، خون یا بیوپسی مخاطی انجام می‌شود. این باکتری عامل مننژیت باکتریایی و عفونت خونی است و در کودکان، نوجوانان و افراد با نقص ایمنی اهمیت حیاتی دارد. تشخیص سریع و دقیق آن برای شروع درمان و اقدامات پیشگیرانه ضروری است.
کشت نایسریا مننژیتیدیس در محیط‌های غنی مانند شکلات آگار یا Thayer-Martin agar انجام می‌شود. در صورت رشد، شناسایی دقیق گونه و بررسی تیپ کپسولی و حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی مننژیت باکتریایی حاد
- بررسی سپسیس با منشأ مننژوکوکی
- بررسی بیماران با تب، سردرد و اختلال سطح هوشیاری
- بررسی موارد مشکوک به مننگوکوکمی یا پتشی
- بررسی تماس‌های نزدیک با بیمار مبتلا
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا آسپلنی
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی اپیدمی‌های مننژیت در مدارس، پادگان‌ها یا خوابگاه‌ها
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Neisseria meningitidis یک دیپلوکوک گرم منفی کپسول‌دار است که از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود و می‌تواند از مخاط بینی - حلق عبور کرده و وارد جریان خون یا CSF شود. تیپ‌های کپسولی مختلف A، B، C، Y، W-135 با شدت بیماری‌زایی متفاوت شناخته می‌شوند.
در روش کشت، نمونه در محیط‌های غنی‌شده قرار داده می‌شود و در دمای ۳۵–۳۷ درجه سانتی‌گراد انکوبه می‌شود. پس از رشد، شناسایی فنوتیپی و مولکولی انجام شده و آزمایش حساسیت دارویی برای داروهایی مانند پنی‌سیلین، سفتریاکسون یا کلرامفنیکل صورت می‌گیرد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در مننژیت:
- تب بالا و ناگهانی
- سردرد شدید
- سفتی گردن
- تهوع و استفراغ
- اختلال سطح هوشیاری
- تشنج
- پتشی یا پورپورا پوستی
- علائم نورولوژیک
در عفونت خونی مننژوکوکی:
- تب بالا
- افت فشار خون
- تاکی‌کاردی
- راش پوستی (پتشی/پورپورا)
- نارسایی اندام‌ها
- شوک عفونی
آزمایش‌های مکمل
- رنگ‌آمیزی گرم و بررسی میکروسکوپی CSF
- آزمایش PCR برای شناسایی سریع ژن‌های اختصاصی
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا ترومبوسیتوپنی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- بررسی سطح گلوکز و پروتئین CSF
- بررسی کشت خون در موارد سپسیس
- تصویربرداری مغز در موارد نورولوژیک
- آزمایش‌های عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی واکسیناسیون مننگوکوکی
- بررسی اپیدمیولوژیک در موارد گروهی
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام مننژیت مننگوکوکی می‌تواند از مرگ، آسیب مغزی یا نارسایی اندام‌ها جلوگیری کند. درمان سریع با آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی و اقدامات حمایتی می‌تواند علائم را کنترل کرده و از انتقال بیماری به اطرافیان جلوگیری کند. اقدامات پیشگیرانه مانند واکسیناسیون و پروفیلاکسی برای تماس‌های نزدیک ضروری است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- آسیب دائمی مغزی یا عصبی
- سپسیس و شوک عفونی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- نارسایی کلیوی، کبدی یا قلبی
- قطع اندام‌ها در موارد پورپورای شدید
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- انتقال بیماری در موارد اپیدمی
- مقاومت دارویی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- علائم نورولوژیک یا تب شدید
- پتشی یا پورپورا پوستی
- تماس با بیمار مبتلا
- نقص ایمنی یا آسپلنی
- عدم واکسیناسیون مننگوکوکی
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- استفاده از محیط‌های کشت مناسب
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا نگهداری نامناسب
- بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی دیگر با علائم مشابه
- فرم‌های ناقل بدون علائم
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
- واکسیناسیون کامل
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Meningococcal Disease
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Meningitis Surveillance and Control