نام آزمایش: کشت باکتری نایسریا گونوره‌آ (عامل بیماری سوزاک )
Neisseria gonorrhoeae – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت نایسریا گونوره‌آ برای شناسایی این باکتری گرم منفی از نمونه‌های تناسلی، مقعدی، حلقی، چشمی یا ادراری انجام می‌شود. این باکتری عامل بیماری سوزاک است که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و می‌تواند باعث عفونت‌های موضعی یا سیستمیک شود. کشت به‌ویژه در موارد مقاوم، عودکننده یا مشکوک به عفونت‌های چندمحلی اهمیت دارد.
کشت گونوره‌آ نیازمند محیط‌های انتخابی مانند Thayer-Martin یا Martin-Lewis agar است که رشد انتخابی نایسریا را تسهیل می‌کنند. در صورت رشد، شناسایی دقیق گونه و آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد مشکوک به سوزاک تناسلی، حلقی یا مقعدی
- بررسی ترشحات غیرطبیعی یا درد هنگام ادرار
- بررسی بیماران با علائم التهاب لگن یا اپیدیدیمیت (التهاب مجاری اپیدیدیم)
- بررسی نوزادان با کونژکتیویت نوزادی (التهاب ملتحمه پلک چشم )
- بررسی بیماران با سابقه تماس جنسی پرخطر
- بررسی موارد مقاوم به درمان یا عودکننده
- پایش درمان و بررسی حساسیت دارویی
- بررسی موارد همزمان با سایر بیماری های مقاربتی مانند کلامیدیا
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Neisseria gonorrhoeae یک باکتری گرم منفی دیپلوکوکی است که به سلول‌های اپیتلیال مخاطی متصل شده و باعث التهاب و ترشح می‌شود. این باکتری در محیط‌های انتخابی رشد می‌کند و به‌دلیل حساسیت بالا به شرایط محیطی، نیازمند حمل و نگهداری مناسب نمونه است.
در روش کشت، نمونه از محل درگیر گرفته شده و در محیط‌های انتخابی انکوبه می‌شود. پس از رشد، شناسایی فنوتیپی و مولکولی انجام شده و آزمایش حساسیت دارویی برای داروهایی مانند سفتریاکسون، آزیترومایسین یا جنتامایسین صورت می‌گیرد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در مردان:
- ترشح چرکی از مجرای ادراری
- درد یا سوزش هنگام ادرار
- التهاب یا درد بیضه
- تورم اپیدیدیم
در زنان:
- ترشح واژینال غیرطبیعی
- درد لگنی یا شکمی
- خونریزی بین قاعدگی یا پس از رابطه
- درد هنگام رابطه جنسی یا ادرار
- علائم التهابی لگن
در نوزادان:
- ترشح چشمی چرکی
- التهاب ملتحمه
- تورم پلک‌ها
در موارد خارج‌تناسلی:
- گلودرد، کونژکتیویت یا پروکتیت (التهاب روده)
- علائم سپسیس یا آرتریت در موارد منتشر
آزمایش‌های مکمل
- آزمایش‌های مولکولی (NAAT) برای شناسایی سریع
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- آزمایش‌های همزمان بیماری های مقاربتی مانند کلامیدیا، HIV، سیفلیس
- بررسی کشت خون در موارد منتشر
- بررسی عملکرد کلیوی و کبدی
- تصویربرداری لگن در موارد مرتبط بیماری های التهابی لگن
- بررسی حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بررسی سابقه جنسی و اپیدمیولوژی بیمار
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سوزاک می‌تواند از انتقال بیماری، پیشرفت به فرم‌های منتشر یا ناباروری جلوگیری کند. درمان سریع با آنتی‌بیوتیک مناسب می‌تواند علائم را کنترل کرده و از عوارض سیستمیک یا انتقال به شریک جنسی جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- بیماری التهابی لگن و ناباروری
- اپیدیدیمیت و نارسایی بیضه
- آرتریت سپتیک یا درگیری مفاصل
- سپسیس و شوک عفونی
- انتقال بیماری به نوزاد یا شریک جنسی
- مقاومت دارویی
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- تماس جنسی محافظت‌نشده
- علائم واضح تناسلی یا چشمی
- سابقه بیماری های مقاربتی یا شریک جنسی مبتلا
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- استفاده از محیط‌های انتخابی و حمل مناسب نمونه
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری سطحی یا نگهداری نامناسب
- بیماری‌های ویروسی یا غیرعفونی با علائم مشابه
- فرم‌های نهفته یا کم‌فعال باکتری
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
- ترجیح روش‌های مولکولی به‌جای کشت
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Gonorrhea
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO STI Surveillance and Management