نام آزمایش: کشت باکتری نوکاردیا
Nocardia – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت نوکاردیا برای شناسایی گونه‌های بیماری‌زای Nocardia از نمونه‌های بالینی مانند خلط، مایع پلور، مایع مغزی نخاعی، بیوپسی پوستی یا بافتی انجام می‌شود. این باکتری‌های گرم مثبت شاخه‌دار و هوازی، عامل عفونت‌های فرصت‌طلب هستند که در افراد با نقص ایمنی، پیوند عضو، یا بیماری‌های مزمن ریوی دیده می‌شوند.
کشت نوکاردیا در محیط‌های معمول مانند Blood Agar یا Sabouraud agar انجام می‌شود، اما رشد آن آهسته بوده و ممکن است تا ۲ هفته طول بکشد. در صورت رشد، شناسایی گونه و بررسی حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی پنومونی نوکاردیایی در بیماران با نقص ایمنی
- بررسی آبسه‌های مغزی یا پوستی مشکوک به نوکاردیا
- بررسی بیماران پیوندی یا تحت درمان با داروهای سرکوب‌کننده ایمنی
- بررسی موارد عفونت‌های مزمن ریوی یا پوستی
- بررسی موارد مقاوم به درمان یا عودکننده
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی موارد منتشر با درگیری چند اندام
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Nocardia گونه‌ای از باکتری‌های شاخه‌دار و اسید - فست ضعیف است که در خاک و آب یافت می‌شود و از طریق تنفس یا زخم پوستی وارد بدن می‌شود. این باکتری‌ها در افراد سالم معمولاً بیماری‌زا نیستند، اما در شرایط نقص ایمنی می‌توانند باعث پنومونی ، آبسه مغزی یا عفونت پوستی شوند.
در روش کشت، نمونه در محیط‌های غنی‌شده قرار داده می‌شود و در دمای ۳۵–۳۷ درجه سانتی‌گراد انکوبه می‌شود. رشد ممکن است آهسته باشد و کلونی‌ها به‌صورت خشک، سفید یا کرمی دیده می‌شوند. پس از رشد، شناسایی فنوتیپی و مولکولی انجام شده و آزمایش حساسیت دارویی صورت می‌گیرد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در پنومونی نوکاردیایی:
- سرفه مزمن
- تب و تعریق شبانه
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- خلط چرکی یا خونی
در آبسه مغزی:
- سردرد
- اختلال سطح هوشیاری
- تشنج
- علائم نورولوژیک موضعی
- تهوع و استفراغ
در عفونت پوستی:
- زخم‌های مزمن یا چرکی
- ترشح سفید یا زرد
- تورم و درد موضعی
- عدم پاسخ به درمان‌های معمولی
آزمایش‌های مکمل
- رنگ‌آمیزی اسید - فست ضعیف (Modified Ziehl-Neelsen)
- آزمایش PCR برای شناسایی گونه‌های نوکاردیا
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- تصویربرداری قفسه سینه یا مغز
- بررسی عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی کشت خون در موارد منتشر
- بررسی نقص ایمنی یا HIV
- آزمایش های حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بیوپسی بافتی در موارد پوستی یا مغزی
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام نوکاردیوز می‌تواند از پیشرفت به فرم‌های منتشر ، آسیب مغزی یا نارسایی تنفسی جلوگیری کند. درمان سریع با داروهایی مانند تری‌متوپری ، سولفامتوکسازول، ایمی‌پنم ، یا آمیکاسین اثربخشی بالایی دارد و می‌تواند از بستری طولانی‌مدت یا مرگ جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- آبسه‌های متعدد مغزی یا ریوی
- نارسایی تنفسی یا عصبی
- سپسیس و شوک عفونی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به جراحی یا تخلیه آبسه
- مقاومت دارویی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- نقص ایمنی، پیوند عضو یا HIV
- علائم مزمن ریوی یا عصبی
- تماس با خاک یا منابع آلوده
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- استفاده از محیط‌های کشت مناسب و انکوباسیون طولانی
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری سطحی یا نگهداری نامناسب
- بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی دیگر با علائم مشابه
- فرم‌های نهفته یا داخل‌سلولی باکتری
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
- عدم توجه به سابقه ایمنی بیمار
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Nocardiosis
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Opportunistic Infection Management