نام آزمایش: کشت باکتری سودوموناس آئروژینوزا
Pseudomonas aeruginosa – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت Pseudomonas aeruginosa برای شناسایی این باکتری گرم منفی از نمونه‌های بالینی مانند خلط، ادرار، خون، زخم یا مایع مغزی نخاعی انجام می‌شود. این باکتری فرصت‌طلب، عامل عفونت‌های بیمارستانی و مقاوم به دارو است و در بیماران با نقص ایمنی، سوختگی یا بیماری‌های مزمن ریوی اهمیت ویژه‌ای دارد.
کشت این باکتری در محیط‌های معمول مانند Blood Agar یا MacConkey انجام می‌شود و کلونی‌های آن با رنگ سبز - آبی و بوی خاص (شبیه انگور یا ذرت) قابل شناسایی‌اند. در صورت رشد، شناسایی دقیق گونه و آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی پنومونی بیمارستانی یا مرتبط با ونتیلاتور
- بررسی عفونت‌های ادراری مقاوم
- بررسی زخم‌های مزمن یا سوختگی
- بررسی سپسیس در بیماران بستری
- بررسی بیماران با فیبروز کیستیک
- بررسی موارد مقاوم به درمان
- پایش درمان و بررسی مقاومت دارویی
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا سرطان
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Pseudomonas aeruginosa یک باسیل گرم منفی هوازی است که در محیط‌های مرطوب مانند سینک، کاتتر، یا تجهیزات پزشکی رشد می‌کند. این باکتری با تولید پیگمان‌ها، توکسین‌ها و بیوفیلم باعث التهاب و مقاومت دارویی می‌شود.
در روش کشت، نمونه در محیط‌های معمول قرار داده می‌شود و در دمای ۳۵–۳۷ درجه سانتی‌گراد انکوبه می‌شود. کلونی‌ها معمولاً سبز - آبی با بوی خاص هستند. پس از رشد، شناسایی فنوتیپی و مولکولی انجام شده و آزمایش حساسیت دارویی برای داروهایی مانند پیپراسیلین –تازوباکتام، سفتازیدیم، ایمی‌پنم یا کولیستین صورت می‌گیرد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در پنومونی:
- تب و لرز
- سرفه با خلط سبز یا زرد
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- علائم سپسیس
در عفونت ادراری:
- درد هنگام ادرار
- تب و لرز
- تکرر یا اضطرار ادرار
- ادرار بدبو یا رنگی
در زخم یا سوختگی:
- ترشح سبز یا زرد
- بوی خاص
- التهاب و درد موضعی
- عدم پاسخ به درمان‌های معمولی
در سپسیس یا عفونت خون :
- افت فشار خون
- تاکی‌کاردی
- نارسایی اندام‌ها
- شوک عفونی
آزمایش‌های مکمل
- رنگ‌آمیزی گرم و بررسی میکروسکوپی
- آزمایش‌های حساسیت دارویی
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا ترومبوسیتوپنی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- بررسی عملکرد کلیوی و کبدی
- تصویربرداری قفسه سینه یا اندام درگیر
- بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
- بررسی سطح لاکتات در موارد شوک
- بررسی بیوفیلم در تجهیزات پزشکی
- بررسی سابقه بستری یا مصرف آنتی‌بیوتیک
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت با P. aeruginosa می‌تواند از پیشرفت به فرم‌های مقاوم، سپسیس یا نارسایی اندام‌ها جلوگیری کند. درمان هدفمند با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب می‌تواند علائم را کنترل کرده و از بستری طولانی‌مدت یا مرگ جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- پنومونی مقاوم یا نکروتیک
- سپسیس و شوک عفونی
- نارسایی کلیوی یا کبدی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به جراحی یا برداشت بافت
- مقاومت دارویی گسترده
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- بستری طولانی‌مدت یا استفاده از تجهیزات پزشکی
- نقص ایمنی، سرطان یا دیابت
- علائم شدید تنفسی، ادراری یا زخم
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- استفاده از محیط‌های کشت مناسب
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری سطحی یا نگهداری نامناسب
- بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی دیگر با علائم مشابه
- فرم‌های نهفته یا بیوفیلمی باکتری
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
- عدم توجه به سابقه بیمارستانی
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Pseudomonas
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- WHO Nosocomial Infection Control