نام آزمایش: کشت باکتری هموفیلوس آنفلوآنزا
Haemophilus influenzae – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت هموفیلوس آنفلوآنزا برای شناسایی این باکتری گرم منفی از نمونه‌های بالینی مانند خون ، مایع مغزی نخاعی، ترشحات تنفسی یا بیوپسی انجام می‌شود. این باکتری می‌تواند باعث عفونت‌های تنفسی، مننژیت، عفونت خون و بیماری‌های سیستمیک شود، به‌ویژه در کودکان، سالمندان و افراد با نقص ایمنی.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی مننژیت باکتریایی در کودکان
- بررسی پنومونی ، سینوزیت یا برونشیت مقاوم (التهاب نایژه)
- بررسی سپسیس یا عفونت‌های سیستمیک
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا آسپلنی
- بررسی موارد مشکوک به هموفیلوس تیپ b یا Hib
- بررسی عفونت‌های گوش میانی یا چشم
- پایش درمان در موارد شدید یا مقاوم
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Haemophilus influenzae یک باسیل گرم منفی فاقد اسپور است که برای رشد به فاکتورهای X و V نیاز دارد. برخی سویه‌ها دارای کپسول هستند که تیپ‌بندی آن‌ها بر اساس پلی‌ساکارید کپسولی انجام می‌شود. تیپ (Hib) b از نظر بیماری‌زایی مهم‌ترین است و می‌تواند باعث مننژیت، اپی‌گلوتیت و سپسیس شود.
در روش کشت، نمونه در محیط شکلات آگار قرار داده می‌شود و پس از رشد، شناسایی فنوتیپی و مولکولی انجام می‌شود. بررسی حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب ضروری است.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در مننژیت HIB :
- تب بالا
- سفتی گردن
- اختلال سطح هوشیاری
- تهوع و استفراغ
- تحریک‌پذیری یا خواب‌آلودگی
- تشنج
- علائم نورولوژیک
در پنومونی یا سینوزیت:
- سرفه و تب
- درد قفسه سینه یا صورت
- ترشح تنفسی یا بینی
- تنگی نفس
- ضعف عمومی
در سپسیس:
- تب بالا
- افت فشار خون
- تاکی‌کاردی
- علائم شوک
- نارسایی اندام‌ها
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- بررسی سطح گلوکز و پروتئین CSF
- رنگ‌آمیزی گرم و بررسی میکروسکوپی
- آزمایش PCR برای شناسایی ژن‌های تیپ‌بندی
- بررسی آنتی‌ژن‌های اختصاصی Hib
- تصویربرداری مغز یا قفسه سینه
- بررسی کشت خون در موارد سیستمیک
- آزمایش‌های عملکرد کلیوی و کبدی
- بررسی واکسیناسیون Hib در کودکان
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام Hib می‌تواند از پیشرفت به مننژیت، اپی‌گلوتیت یا سپسیس جلوگیری کند. درمان سریع با آنتی‌بیوتیک مناسب مانند سفتریاکسون یا آمپی‌سیلین می‌تواند علائم را کنترل کرده و از بستری طولانی‌مدت یا عوارض عصبی جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- آسیب دائمی مغزی یا عصبی
- سپسیس و شوک عفونی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به توان‌بخشی عصبی
- انتقال بیماری در موارد اپیدمی
- مقاومت دارویی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- سن پایین (کودکان زیر ۵ سال)
- عدم واکسیناسیون Hib
- نقص ایمنی
- علائم نورولوژیک یا تنفسی شدید
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- واکسیناسیون کامل Hib
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا ناکافی
- بیماری‌های ویروسی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Haemophilus influenzae
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- American Academy of Pediatrics – AAP