نام آزمایش: کشت باکتری هلیکوباکتر پیلوری
Helicobacter pylori – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت هلیکوباکتر پیلوری برای جداسازی و شناسایی مستقیم این باکتری از نمونه‌های بیوپسی معده انجام می‌شود. این آزمایش به‌عنوان مرجع طلایی برای تشخیص عفونت فعال H. pylori شناخته می‌شود، هرچند به‌دلیل نیاز به آندوسکوپی و شرایط کشت خاص، کمتر از روش‌های غیرتهاجمی استفاده می‌شود.
کشت این باکتری نیازمند محیط‌های انتخابی مانند Skirrow یا Columbia agar و شرایط میکروآئروفیلیک (کم‌اکسیژن) است. در صورت رشد، شناسایی دقیق گونه و بررسی حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی موارد مقاوم به درمان یا عودکننده
- بررسی بیماران با زخم معده یا اثنی‌عشر مقاوم
- بررسی گاستریت(التهاب دستگاه گوارش ) مزمن یا آتروفیک
- بررسی بیماران با سابقه خانوادگی سرطان معده
- بررسی اثربخشی درمان در موارد خاص
- بررسی حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بررسی بیماران با علائم شدید گوارشی و نیاز به آندوسکوپی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
Helicobacter pylori یک باکتری گرم منفی مارپیچی‌شکل است که در مخاط معده زندگی می‌کند و با تولید اوره‌آز، محیط اسیدی معده را خنثی کرده و باعث التهاب، زخم، و تغییرات پیش‌سرطانی می‌شود. در روش کشت، نمونه بیوپسی معده در محیط‌های انتخابی قرار داده می‌شود و در شرایط میکروآئروفیلیک انکوبه می‌شود.
پس از رشد، شناسایی فنوتیپی و مولکولی انجام شده و آزمایش حساسیت دارویی برای داروهایی مانند کلاریترومایسین، آموکسی‌سیلین، مترونیدازول، و لووفلوکساسین انجام می‌شود.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
- درد اپی‌گاستر یا شکم فوقانی
- نفخ، تهوع، یا استفراغ
- احساس پری زودرس
- کاهش اشتها یا وزن
- خونریزی گوارشی (مدفوع سیاه یا استفراغ خونی)
- سوءهاضمه مزمن
- علائم کم‌خونی فقر آهن یا ویتامین B12
- علائم گاستریت یا زخم در آندوسکوپی
آزمایش‌های مکمل
- آزمایش آنتی‌ژن مدفوع یا اوره تنفسی
- آزمایش سرولوژی برای آنتی‌بادی‌های H. pylori
- آندوسکوپی و بیوپسی معده
- رنگ‌آمیزی گیمسا یا ایمونوهیستوشیمی
- بررسی سطح گاسترین و پپسینوژن
- CBC برای بررسی آنمی
- آزمایش های عملکرد کبدی و کلیوی
- بررسی سطح ویتامین B12 و آهن
- بررسی PCR برای ژن‌های مقاومت دارویی
- تصویربرداری شکم در موارد مشکوک به توده یا زخم
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت H. pylori با کشت می‌تواند از پیشرفت به زخم معده، خونریزی گوارشی، یا سرطان معده جلوگیری کند. شناسایی سویه و بررسی مقاومت دارویی امکان انتخاب درمان مؤثر را فراهم می‌کند و از شکست درمانی جلوگیری می‌نماید.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- زخم معده یا اثنی‌عشر
- خونریزی گوارشی
- سوراخ شدن دیواره معده یا روده
- گاستریت مزمن آتروفیک
- متاپلازی و سرطان معده
- کم‌خونی فقر آهن یا ویتامین B12
- کاهش کیفیت زندگی
- بستری‌های مکرر و نیاز به جراحی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- علائم گوارشی مزمن
- سابقه زخم یا گاستریت
- سابقه خانوادگی سرطان معده
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک یا PPI قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری صحیح از بیوپسی معده
- استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی و شرایط میکروآئروفیلیک
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک یا PPI در هفته‌های اخیر
- نمونه‌گیری نادرست یا نگهداری نامناسب
- بیماری‌های گوارشی غیرعفونی با علائم مشابه
- فرم‌های نهفته یا کم‌فعال باکتری
- استفاده از محیط‌های کشت غیرمناسب
- عدم رعایت شرایط اکسیژنی خاص
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Helicobacter pylori
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology
- American College of Gastroenterology – ACG