نام آزمایش: آزمایش آنتی‌ژن کلستریدیوم دیفیسیل
Clostridium difficile – Antigen
توضیح کلی آزمایش
آزمایش آنتی‌ژن کلستریدیوم دیفیسیل برای شناسایی وجود این باکتری در نمونه مدفوع انجام می‌شود. کلستریدیوم دیفیسیل یکی از عوامل اصلی کولیت ناشی از مصرف انتی بیوتیک و اسهال بیمارستانی است. این آزمایش معمولاً شامل بررسی آنتی‌ژن گلوتامات دهیدروژناز یا GDH و در برخی موارد همراه با بررسی توکسین‌های A و B است.
تشخیص سریع و دقیق این باکتری در بیماران بستری یا تحت درمان آنتی‌بیوتیکی اهمیت بالینی زیادی دارد، زیرا می‌تواند منجر به کولیت شدید، مگاکولون سمی، و حتی مرگ شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی بیماران با اسهال پس از مصرف آنتی‌بیوتیک
- بررسی موارد مشکوک به کولیت دیفیسیل
- بررسی بیماران بستری با علائم گوارشی
- پایش درمان در بیماران مبتلا به CDI
- بررسی بیماران با ضعف ایمنی یا سن بالا
- بررسی موارد عودکننده یا مقاوم به درمان
- بررسی بیماران ICU یا با سابقه جراحی گوارشی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
کلستریدیوم دیفیسیل یک باکتری گرم مثبت بی‌هوازی است که در شرایط خاص مانند مصرف آنتی‌بیوتیک، رشد بیش‌ازحد پیدا کرده و توکسین‌های A و B تولید می‌کند. این توکسین‌ها باعث التهاب و آسیب به مخاط کولون می‌شوند.
آزمایش آنتی‌ژن GDH وجود باکتری را نشان می‌دهد ولی برای تشخیص بیماری فعال، بررسی توکسین‌ها نیز ضروری است. ترکیب آزمایش‌های آنتی‌ژن و توکسین یا استفاده از روش‌های مولکولی مانند PCR می‌تواند حساسیت و اختصاصیت تشخیص را افزایش دهد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در کولیت دیفیسیل:
- اسهال آبکی یا خونی
- درد شکمی
- تب
- تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
- ضعف عمومی
- نفخ یا اتساع شکم
- علائم شوک یا سپسیس در موارد شدید
- درگیری کولون در تصویربرداری
آزمایش‌های مکمل
- بررسی توکسین‌های A و B با روش الایزا یا ایمونواسی
- آزمایش PCR برای ژن‌های توکسین
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- بررسی الکترولیت‌ها و عملکرد کلیوی
- تصویربرداری شکم با CT یا رادیوگرافی
- بررسی کشت مدفوع برای سایر پاتوژن‌ها
- بررسی سطح لاکتات در موارد شوک
- بررسی آنتی‌بیوتیک‌های مصرفی اخیر
- آزمایش‌های عملکرد کبدی در موارد شدید
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام انتی ژن کلستریدیوم دیفیسیل می‌تواند از پیشرفت به کولیت شدید، مگاکولون سمی، یا سپسیس (عفونت خونی )جلوگیری کند. درمان سریع با مترو‌نیدازول، وانکومایسین خوراکی، یا فیداکسومایسین می‌تواند علائم را کنترل کرده و از بستری طولانی‌مدت جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- کولیت شدید و خونریزی
- مگاکولون سمی
- سپسیس و شوک عفونی
- نارسایی کلیوی یا کبدی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- نیاز به جراحی یا کولکتومی
- کاهش کیفیت زندگی
- عود مکرر بیماری
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف مانند کلیندامایسین، سفالوسپورین، یا فلوروکینولون‌ها
- بستری طولانی‌مدت در بیمارستان
- سن بالا
- نقص ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای
- سابقه CDI یا کولیت
- جراحی‌های گوارشی یا مصرف مهارکننده‌های پمپ پروتون
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف پروبیوتیک‌ها
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک اخیر
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- نمونه‌گیری نادرست یا نگهداری نامناسب
- فرم‌های نهفته یا ناقل بدون علائم
- مصرف داروهای ضداسهال قبل از نمونه‌گیری
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- CDC Guidelines on Clostridium difficile Infection
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Infectious Diseases Society of America – IDSA
- Journal of Clinical Microbiology