نام آزمایش : کشت مایعات بدن
Body Fluid – Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت مایعات بدن برای شناسایی میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در مایعات استریل بدن مانند مایع پلور، آسیت، سینوویال، پریکارد یا مایع پری‌تونئال انجام می‌شود. این آزمایش در تشخیص عفونت‌های عمقی، سپسیس موضعی و بررسی منشأ تب‌های بدون علت مشخص کاربرد دارد. نمونه‌گیری باید به‌صورت استریل و با رعایت اصول آسپتیک انجام شود تا از آلودگی جلوگیری گردد.
کشت مایعات بدن می‌تواند باکتری‌های هوازی، بی‌هوازی، قارچ‌ها و در موارد خاص مایکوباکتریوم‌ها را شناسایی کند و در صورت رشد، آزمایش حساسیت دارویی نیز انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی عفونت‌های پلور، پری‌تونئال، پریکارد یا مفصلی
- بررسی تب‌های طولانی‌مدت با منشأ نامشخص
- بررسی بیماران با درد شکمی، قفسه سینه یا مفصلی
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا پیوند عضو
- بررسی موارد مشکوک به پری‌تونیت با منشأ دیالیز
- بررسی آبسه‌های عمقی یا ترشحات چرکی
- پایش درمان در بیماران بستری با عفونت‌های موضعی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
مایعات بدن در حالت طبیعی استریل هستند و وجود میکروارگانیسم در آن‌ها نشان‌دهنده عفونت فعال است. نمونه‌گیری از این مایعات باید با رعایت کامل اصول استریل انجام شود و در محیط‌های کشت مناسب قرار گیرد. دستگاه‌های اتوماتیک مانند BACTec یا محیط‌های جامد برای رشد میکروارگانیسم‌ها استفاده می‌شوند.
در صورت رشد، شناسایی دقیق گونه و انجام آزمایش حساسیت دارویی امکان‌پذیر است و درمان هدفمند آغاز می‌شود.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در پلوریت یا پری‌تونیت:
- درد قفسه سینه یا شکم
- تب و لرز
- تنفس دردناک یا تنگی نفس
- تهوع، استفراغ یا اسهال
- حساسیت شکمی یا تورم موضعی
- کاهش اشتها و ضعف عمومی
در سینوویت یا عفونت مفصلی:
- درد و تورم مفصل
- محدودیت حرکت
- تب موضعی یا سیستمیک
- ترشح یا قرمزی اطراف مفصل
در پریکاردیت عفونی:
- درد قفسه سینه
- تب و تعریق
- تنگی نفس
- علائم نارسایی قلبی
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- تصویربرداری مانند سونوگرافی ،CT یا MRI برای تعیین محل تجمع مایع
- آزمایش‌های عملکرد کبدی و کلیوی
- بررسی سطح لاکتات و گلوکز در مایع
- بررسی سلول‌شناسی مایع برای افتراق بدخیمی
- آزمایش‌های حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بررسی HIV یا نقص ایمنی
- بررسی آنتی‌ژن‌های قارچی یا باکتریایی در موارد خاص
- بررسی کشت خون برای منشأ سیستمیک
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت در مایعات بدن می‌تواند از پیشرفت به سپسیس، نارسایی اندام یا مرگ جلوگیری کند. درمان سریع با آنتی‌بیوتیک مناسب یا تخلیه مایع می‌تواند روند بهبودی را تسریع کرده و بستری بیمار را کاهش دهد.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- گسترش عفونت به بافت‌های اطراف
- سپسیس و شوک عفونی
- نارسایی اندام درگیر
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- نیاز به جراحی یا درمان‌های تهاجمی
- عود مکرر عفونت
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- تب بالا و علائم موضعی
- نقص ایمنی یا دیابت
- وجود مایع چرکی یا ترشح
- نمونه‌گیری صحیح و استریل
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- بیماری فعال و پیشرفته
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا ناکافی
- آلودگی نمونه با باکتری های معمولی پوستی
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- CDC Guidelines on Body Fluid Infections
- Journal of Clinical Microbiology
- Infectious Diseases Society of America – IDSA