نام آزمایش : کشت خون
Blood Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت خون برای شناسایی میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در جریان خون انجام می‌شود. این آزمایش یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی در موارد عفونت خون؛ تب بدون منشأ مشخص، اندوکاردیت و عفونت‌های سیستمیک است. نمونه‌گیری باید به‌صورت استریل و از چند ناحیه انجام شود تا احتمال آلودگی کاهش یابد و تشخیص دقیق‌تر شود.
کشت خون می‌تواند باکتری‌های هوازی، بی‌هوازی، قارچ‌ها و در موارد خاص مایکوباکتریوم‌ها را شناسایی کند. در صورت رشد میکروارگانیسم، شناسایی نوع باکتری و انجام آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی بیماران با تب مداوم یا عفونت خونی
- تشخیص اندوکاردیت باکتریایی یا قارچی
- بررسی بیماران با ضعف ایمنی یا پیوند عضو
- بررسی عفونت‌های مرتبط با کاتتر یا پروتز
- پایش درمان در بیماران بستری با عفونت سیستمیک
- بررسی نوزادان یا سالمندان با علائم غیر اختصاصی
- بررسی منشأ عفونت در بیماران ICU یا جراحی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
در شرایط پاتولوژیک، میکروارگانیسم‌ها می‌توانند وارد جریان خون شده و باعث عفونت سیستمیک شوند. در کشت خون، نمونه‌گیری از ورید محیطی یا مرکزی انجام شده و در محیط‌های کشت مخصوص هوازی و بی‌هوازی قرار می‌گیرد. دستگاه‌های اتوماتیک مانند BACTec یا BacT/ALERT رشد میکروارگانیسم را از طریق تولید دی‌اکسیدکربن یا تغییرات فلورومتریک شناسایی می‌کنند.
در صورت رشد ، شناسایی دقیق گونه و آزمایش حساسیت دارویی انجام می‌شود تا درمان هدفمند آغاز گردد.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در سپسیس یا عفونت خونی :
- تب بالا یا لرز
- افت فشار خون
- تاکی‌کاردی
- تنفس سریع
- اختلال سطح هوشیاری
- درد منتشر یا موضعی
- نارسایی اندام‌ها
در اندوکاردیت:
- تب مداوم
- سوفل قلبی جدید یا تغییر یافته
- لکه‌های پتشی یا خونریزی زیر ناخن
- درد مفاصل
- علائم آمبولی محیطی
در عفونت‌های مرتبط با کاتتر:
- قرمزی و درد در محل کاتتر
- ترشح یا تورم
- تب بدون منشأ مشخص
- علائم سپسیس
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- آزمایش های عملکرد کبدی و کلیوی
- آزمایش های انعقادی در موارد سپسیس
- تصویربرداری مانند اکوکاردیوگرافی در اندوکاردیت
- بررسی سطح لاکتات در شوک سپتیک
- آزمایش های حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بررسی کشت ادرار، خلط یا زخم برای منشأ عفونت
- بررسی HIV یا نقص ایمنی
- بررسی آنتی‌ژن‌های قارچی یا باکتریایی در موارد خاص
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت خونی می‌تواند از پیشرفت به شوک سپتیک، نارسایی اندام‌ها و مرگ جلوگیری کند. درمان سریع و هدفمند با آنتی‌بیوتیک مناسب می‌تواند روند بهبودی را تسریع کرده و بستری بیمار را کاهش دهد. در بیماران با نقص ایمنی، تشخیص زودهنگام حیاتی است.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- شوک سپتیک و نارسایی چند‌سیستمی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری طولانی‌مدت در ICU
- نیاز به درمان‌های تهاجمی مانند ونتیلاتور یا دیالیز
- آسیب دائمی به اندام‌ها
- کاهش کیفیت زندگی
- عود مکرر عفونت
- مقاومت دارویی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- تب بالا و لرز
- علائم سپسیس یا اندوکاردیت
- نقص ایمنی یا دیابت
- وجود کاتتر یا پروتز
- نمونه‌گیری صحیح و از چند ناحیه
- عدم مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری نادرست یا ناکافی
- آلودگی نمونه با فلور پوستی
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه
- عدم استفاده از محیط‌های کشت مناسب
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- CDC Guidelines on Bloodstream Infections
- Journal of Clinical Microbiology
- Infectious Diseases Society of America – IDSA