نام آزمایش : آزمایش کشت باکتری های بی‌هوازی
Anaerobic Culture
توضیح کلی آزمایش
آزمایش کشت بی‌هوازی برای شناسایی باکتری‌هایی انجام می‌شود که در غیاب اکسیژن رشد می‌کنند. این باکتری‌ها عامل بسیاری از عفونت‌های عمقی، چرکی، و پس از جراحی هستند و در شرایط معمول کشت هوازی قابل شناسایی نیستند. کشت بی‌هوازی نیازمند محیط‌های خاص، تجهیزات بدون اکسیژن، و شرایط دقیق نمونه‌گیری است.
این آزمایش در بررسی آبسه‌ها، عفونت‌های شکمی، لگنی، دندانی و بافت‌های نکروزه کاربرد دارد و می‌تواند گونه‌هایی مانند باکتروئیدها، کلستریدیوم‌ها و فوزوباکتریوم‌ها را شناسایی کند.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی آبسه‌های عمقی یا چرکی
- ارزیابی عفونت‌های پس از جراحی یا تروما
- بررسی عفونت‌های شکمی، لگنی یا دندانی
- بررسی نکروز بافتی یا گانگرن
- بررسی عفونت‌های مرتبط با اجسام خارجی یا پروتز
- بررسی سپسیس با منشأ بی‌هوازی
- بررسی بیماران با علائم شدید و بدون رشد در کشت هوازی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
باکتری‌های بی‌هوازی در محیط‌های فاقد اکسیژن رشد می‌کنند و در حضور اکسیژن از بین می‌روند. برای کشت این باکتری‌ها، نمونه باید به‌صورت استریل و سریع در محیط‌های مخصوص منتقل شود و در انکوباتورهای بی‌هوازی قرار گیرد. رشد باکتری در این شرایط امکان شناسایی گونه و انجام آزمایش حساسیت دارویی را فراهم می‌کند.
برخی گونه‌ها مانند کلستریدیوم پرفرینجنس می‌توانند توکسین‌های کشنده تولید کنند و نیاز به درمان فوری دارند.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در عفونت‌های بی‌هوازی:
- تورم و درد موضعی
- ترشح چرک با بوی بد
- تب و لرز
- نکروز بافتی یا گانگرن
- علائم شکمی یا لگنی شدید
- سپسیس یا شوک عفونی
- عدم پاسخ به آنتی‌بیوتیک‌های معمولی
- درگیری مغز، استخوان یا بافت نرم
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی لکوسیتوز یا آنمی
- CRP و ESR برای ارزیابی التهاب
- تصویربرداری مانند CT یا MRI برای تعیین محل آبسه
- آزمایش‌های عملکرد کبدی و کلیوی
- آزمایش‌های حساسیت دارویی برای انتخاب آنتی‌بیوتیک
- بررسی HIV یا نقص ایمنی
- بررسی کشت هوازی برای افتراق
- بررسی توکسین‌های کلستریدیوم در موارد مشکوک
- بیوپسی در موارد مقاوم یا مشکوک به نئوپلاسم
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام عفونت‌های بی‌هوازی می‌تواند از پیشرفت به سپسیس، نکروز بافتی یا مرگ جلوگیری کند. درمان مناسب با آنتی‌بیوتیک‌های اختصاصی و تخلیه جراحی می‌تواند روند بهبودی را تسریع کرده و از عوارض جدی جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- گسترش عفونت به بافت‌های اطراف
- سپسیس و شوک عفونی
- نکروز بافتی و نیاز به جراحی وسیع
- نارسایی اندام درگیر
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- بستری‌های طولانی‌مدت
- کاهش کیفیت زندگی
- عود مکرر عفونت
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- وجود چرک با بوی بد
- علائم بالینی شدید و موضعی
- نقص ایمنی یا دیابت
- سابقه جراحی یا تروما
- عدم پاسخ به درمان اولیه
- نمونه‌گیری صحیح و سریع در شرایط بی‌هوازی
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- نمونه‌گیری سطحی یا ناکافی
- نگهداری نامناسب نمونه
- تماس نمونه با اکسیژن
- بیماری‌های غیرعفونی با علائم مشابه
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- CDC Guidelines on Anaerobic Infections
- Journal of Clinical Microbiology
- Infectious Diseases Society of America – IDSA