نام آزمایش : آزمایش تشخیص دقیق مایکوباکتریوم‌های غیرسل
Typing of Non-Tuberculosis Mycobacteria – NTM
توضیح کلی آزمایش
آزمایش تایپینگ( تشخیص دقیق و با حساسیت بالایب ) مایکوباکتریوم‌های غیرسل یا NTM برای شناسایی دقیق گونه‌های مختلف این باکتری‌ها انجام می‌شود. این آزمایش با استفاده از روش‌های مولکولی مانند PCR، تعیین توالی ژن‌ها، یا هیبریداسیون نوکلئوتیدی، امکان افتراق بین گونه‌های مختلف مانند مایکوباکتریوم آویوم، کانزاسی، فورتیوم، مارینوم، و سایر گونه‌های محیطی را فراهم می‌کند.
تایپینگ NTM برای انتخاب درمان مناسب، پیش‌بینی مقاومت دارویی، و بررسی اپیدمیولوژی عفونت‌های محیطی یا بیمارستانی ضروری است.
کاربردهای بالینی آزمایش
- افتراق بین گونه‌های مختلف NTM در بیماران با عفونت ریوی، پوستی، یا لنفاوی
- انتخاب درمان اختصاصی بر اساس گونه شناسایی‌شده
- بررسی مقاومت دارویی بالقوه در گونه‌های مقاوم
- بررسی اپیدمیولوژی عفونت‌های بیمارستانی یا محیطی
- پایش درمان در بیماران با عفونت‌های مزمن
- بررسی بیماران با نقص ایمنی یا HIV
- بررسی موارد عفونت‌های مرتبط با پروتز یا کاتتر
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
مایکوباکتریوم‌های غیرسل دارای تفاوت‌های ژنتیکی و فنوتیپی قابل توجهی هستند که بر حساسیت دارویی، شدت بیماری، و محل درگیری تأثیر می‌گذارند. تایپینگ با استفاده از روش‌های مولکولی مانند PCR چندگانه، تعیین توالی ژن‌های 16SrRNA ، hsp65 ، یا rpoB و روش‌های هیبریداسیون DNA انجام می‌شود.
شناسایی دقیق گونه‌ها امکان انتخاب داروهای مؤثر، پیش‌بینی پاسخ درمانی، و بررسی منابع احتمالی آلودگی را فراهم می‌کند.
علائم بالینی مرتبط با گونه‌های مختلف NTM
در گونه‌های ریوی مانند آویوم یا کانزاسی:
- سرفه مزمن
- خلط مقاوم به درمان
- تب و تعریق شبانه
- کاهش وزن
- تنگی نفس
در گونه‌های پوستی مانند مارینوم:
- زخم‌های مزمن یا ندول‌های پوستی
- ترشح یا درد موضعی
- سابقه تماس با آب یا ماهی
در گونه‌های سریع‌رشد مانند فورتیوم:
- عفونت‌های مرتبط با پروتز یا کاتتر
- درگیری پوست، استخوان، یا بافت نرم
- عدم پاسخ به آنتی‌بیوتیک‌های معمولی
آزمایش‌های مکمل
- کشت اختصاصی با محیط‌های مایع یا جامد
- آزمایش PCR برای شناسایی اولیه
- آزمایش حساسیت دارویی اختصاصی برای NTM
- تصویربرداری از اندام‌های درگیر
- CBC برای بررسی وضعیت ایمنی
- آزمایش‌های HIV و سایر نقص‌های ایمنی
- بررسی عملکرد کبدی و کلیوی
- بیوپسی از ضایعات پوستی یا لنفاوی
- بررسی سطح آنتی‌بادی‌های ضد مایکوباکتریوم
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام گونه‌های NTM می‌تواند از درمان اشتباه، مقاومت دارویی و پیشرفت بیماری جلوگیری کند. انتخاب داروی مناسب بر اساس تایپینگ می‌تواند اثربخشی درمان را افزایش داده و از عوارض جانبی جلوگیری کند. همچنین در موارد عفونت‌های بیمارستانی، شناسایی دقیق گونه می‌تواند منبع آلودگی را مشخص کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- درمان ناکارآمد با داروهای نامناسب
- پیشرفت بیماری به فرم مقاوم
- درگیری چند‌سیستمی
- نارسایی تنفسی یا کلیوی
- نیاز به جراحی یا درمان‌های تهاجمی
- مرگ در موارد شدید
- کاهش کیفیت زندگی
- بستری‌های مکرر و عوارض دارویی
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- نقص ایمنی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده
- بیماری‌های مزمن ریوی یا پوستی
- تماس با منابع آلوده مانند آب، خاک، یا حیوانات
- وجود پروتز یا کاتتر
- سابقه بیماری سل یا درمان ناقص
- زندگی در مناطق مرطوب یا صنعتی
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- بار باکتری پایین
- نمونه‌گیری نادرست یا ناکافی
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- عدم استفاده از روش‌های مولکولی دقیق
- بیماری‌های غیرمایکوباکتریومی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه‌ها
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- WHO Guidelines on NTM Typing
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- CDC NTM Reference Manual
- Journal of Clinical Microbiology