نام آزمایش : شناسایی مایکوباکتریوم‌های غیرسل
( Non-Tuberculosis Mycobacteria – NTM)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش شناسایی مایکوباکتریوم‌های غیرسل یا NTM برای تشخیص گونه‌هایی از مایکوباکتریوم انجام می‌شود که عامل بیماری سل نیستند اما می‌توانند در افراد مستعد، به‌ویژه با نقص ایمنی، بیماری‌های جدی ایجاد کنند. این گونه‌ها شامل مایکوباکتریوم آویوم، کانزاسی، فورتیوم، مارینوم، و سایر گونه‌های محیطی هستند که در خاک، آب، و منابع طبیعی یافت می‌شوند.
تشخیص NTM نیازمند کشت اختصاصی، تایپینگ مولکولی، و بررسی بالینی دقیق است، زیرا علائم آن‌ها می‌تواند مشابه سل باشد ولی درمان و حساسیت دارویی متفاوتی دارند.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی بیماران با علائم ریوی مزمن و آزمایش منفی برای سل
- تشخیص عفونت‌های پوستی، لنفاوی، یا استخوانی ناشی از NTM
- بررسی بیماران HIV مثبت یا با نقص ایمنی
- افتراق بین سل و عفونت‌های محیطی
- پایش درمان در بیماران مبتلا به NTM مقاوم
- بررسی بیماران با درگیری پروتز یا اجسام خارجی
- بررسی موارد عفونت‌های بیمارستانی با رشد مایکوباکتریوم غیرمعمول
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
مایکوباکتریوم‌های غیرسل در محیط طبیعی وجود دارند و معمولاً بیماری‌زا نیستند، اما در افراد با نقص ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند باعث عفونت شوند. این گونه‌ها دارای دیواره سلولی مقاوم به اسید هستند و در کشت‌های اختصاصی مانند BACTec یا محیط‌های جامد رشد می‌کنند.
تشخیص دقیق نیازمند جداسازی گونه، تایپینگ ژنتیکی، و بررسی حساسیت دارویی است، زیرا درمان آن‌ها با داروهای ضدسل کلاسیک متفاوت است و برخی گونه‌ها مقاومت بالایی دارند.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در عفونت ریوی:
- سرفه مزمن
- خلط مقاوم به درمان
- تب و تعریق شبانه
- کاهش وزن
- تنگی نفس
- درگیری لوب‌های فوقانی یا تحتانی در تصویربرداری
در عفونت پوستی یا لنفاوی:
- زخم‌های مزمن یا ندول‌های پوستی
- تورم غدد لنفاوی
- ترشح یا درد موضعی
- عدم پاسخ به آنتی‌بیوتیک‌های معمولی
در بیماران با نقص ایمنی:
- تب طولانی‌مدت
- ضعف عمومی
- درگیری چند‌سیستمی
- عفونت‌های مکرر یا غیرمعمول
- درگیری پروتزها یا کاتترها
آزمایش‌های مکمل
- کشت اختصاصی با محیط‌های مایع یا جامد
- آزمایش PCR برای شناسایی گونه‌های خاص
- تایپینگ ژنتیکی با روش‌های مولکولی
- آزمایش حساسیت دارویی اختصاصی برای NTM
- تصویربرداری قفسه سینه یا اندام‌های درگیر
- CBC برای بررسی وضعیت ایمنی
- آزمایش‌های HIV و سایر نقص‌های ایمنی
- بررسی سطح آنتی‌بادی‌های ضد مایکوباکتریوم
- بررسی عملکرد کبدی و کلیوی
- بیوپسی از ضایعات پوستی یا لنفاوی
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام NTM می‌تواند از پیشرفت بیماری، آسیب‌های اندامی، و مقاومت دارویی جلوگیری کند. درمان مناسب با داروهای اختصاصی می‌تواند علائم را کنترل کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. در بیماران با نقص ایمنی، شناسایی سریع می‌تواند از مرگ و میر جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- پیشرفت بیماری به فرم مقاوم
- درگیری چند‌سیستمی
- نارسایی تنفسی یا کلیوی
- نیاز به جراحی یا درمان‌های تهاجمی
- مرگ در موارد شدید
- کاهش کیفیت زندگی
- بستری‌های مکرر
- آسیب‌های دائمی به پوست، ریه، یا استخوان
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- نقص ایمنی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده
- بیماری‌های مزمن ریوی مانند COPD یا برونشکتازی
- تماس با منابع آلوده مانند آب یا خاک
- وجود پروتز یا کاتتر
- سابقه بیماری سل یا درمان ناقص
- زندگی در مناطق مرطوب یا صنعتی
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- بار باکتری پایین
- نمونه‌گیری نادرست یا ناکافی
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- بیماری‌های غیرمایکوباکتریومی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه‌ها
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- WHO Guidelines on Non-Tuberculosis Mycobacteria
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- CDC NTM Reference Manual
- Journal of Clinical Microbiology
نام آزمایش : شناسایی مایکوباکتریوم‌های غیرسل
( Non-Tuberculosis Mycobacteria – NTM)
توضیح کلی آزمایش
آزمایش شناسایی مایکوباکتریوم‌های غیرسل یا NTM برای تشخیص گونه‌هایی از مایکوباکتریوم انجام می‌شود که عامل بیماری سل نیستند اما می‌توانند در افراد مستعد، به‌ویژه با نقص ایمنی، بیماری‌های جدی ایجاد کنند. این گونه‌ها شامل مایکوباکتریوم آویوم، کانزاسی، فورتیوم، مارینوم، و سایر گونه‌های محیطی هستند که در خاک، آب، و منابع طبیعی یافت می‌شوند.
تشخیص NTM نیازمند کشت اختصاصی، تایپینگ مولکولی، و بررسی بالینی دقیق است، زیرا علائم آن‌ها می‌تواند مشابه سل باشد ولی درمان و حساسیت دارویی متفاوتی دارند.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی بیماران با علائم ریوی مزمن و آزمایش منفی برای سل
- تشخیص عفونت‌های پوستی، لنفاوی، یا استخوانی ناشی از NTM
- بررسی بیماران HIV مثبت یا با نقص ایمنی
- افتراق بین سل و عفونت‌های محیطی
- پایش درمان در بیماران مبتلا به NTM مقاوم
- بررسی بیماران با درگیری پروتز یا اجسام خارجی
- بررسی موارد عفونت‌های بیمارستانی با رشد مایکوباکتریوم غیرمعمول
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
مایکوباکتریوم‌های غیرسل در محیط طبیعی وجود دارند و معمولاً بیماری‌زا نیستند، اما در افراد با نقص ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند باعث عفونت شوند. این گونه‌ها دارای دیواره سلولی مقاوم به اسید هستند و در کشت‌های اختصاصی مانند BACTec یا محیط‌های جامد رشد می‌کنند.
تشخیص دقیق نیازمند جداسازی گونه، تایپینگ ژنتیکی، و بررسی حساسیت دارویی است، زیرا درمان آن‌ها با داروهای ضدسل کلاسیک متفاوت است و برخی گونه‌ها مقاومت بالایی دارند.
علائم بالینی مرتبط با مثبت شدن آزمایش
در عفونت ریوی:
- سرفه مزمن
- خلط مقاوم به درمان
- تب و تعریق شبانه
- کاهش وزن
- تنگی نفس
- درگیری لوب‌های فوقانی یا تحتانی در تصویربرداری
در عفونت پوستی یا لنفاوی:
- زخم‌های مزمن یا ندول‌های پوستی
- تورم غدد لنفاوی
- ترشح یا درد موضعی
- عدم پاسخ به آنتی‌بیوتیک‌های معمولی
در بیماران با نقص ایمنی:
- تب طولانی‌مدت
- ضعف عمومی
- درگیری چند‌سیستمی
- عفونت‌های مکرر یا غیرمعمول
- درگیری پروتزها یا کاتترها
آزمایش‌های مکمل
- کشت اختصاصی با محیط‌های مایع یا جامد
- آزمایش PCR برای شناسایی گونه‌های خاص
- تایپینگ ژنتیکی با روش‌های مولکولی
- آزمایش حساسیت دارویی اختصاصی برای NTM
- تصویربرداری قفسه سینه یا اندام‌های درگیر
- CBC برای بررسی وضعیت ایمنی
- آزمایش‌های HIV و سایر نقص‌های ایمنی
- بررسی سطح آنتی‌بادی‌های ضد مایکوباکتریوم
- بررسی عملکرد کبدی و کلیوی
- بیوپسی از ضایعات پوستی یا لنفاوی
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام NTM می‌تواند از پیشرفت بیماری، آسیب‌های اندامی، و مقاومت دارویی جلوگیری کند. درمان مناسب با داروهای اختصاصی می‌تواند علائم را کنترل کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. در بیماران با نقص ایمنی، شناسایی سریع می‌تواند از مرگ و میر جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- پیشرفت بیماری به فرم مقاوم
- درگیری چند‌سیستمی
- نارسایی تنفسی یا کلیوی
- نیاز به جراحی یا درمان‌های تهاجمی
- مرگ در موارد شدید
- کاهش کیفیت زندگی
- بستری‌های مکرر
- آسیب‌های دائمی به پوست، ریه، یا استخوان
عوامل افزایش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- نقص ایمنی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده
- بیماری‌های مزمن ریوی مانند COPD یا برونشکتازی
- تماس با منابع آلوده مانند آب یا خاک
- وجود پروتز یا کاتتر
- سابقه بیماری سل یا درمان ناقص
- زندگی در مناطق مرطوب یا صنعتی
عوامل کاهش‌دهنده احتمال مثبت شدن آزمایش
- بار باکتری پایین
- نمونه‌گیری نادرست یا ناکافی
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری
- بیماری‌های غیرمایکوباکتریومی با علائم مشابه
- نگهداری نامناسب نمونه‌ها
- عدم استفاده از محیط‌های کشت اختصاصی
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- WHO Guidelines on Non-Tuberculosis Mycobacteria
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- CDC NTM Reference Manual
- Journal of Clinical Microbiology