نام آزمایش: Vitamin E /ویتامین ای
توضیح کلی آزمایش
آزمایش Vitamin E برای اندازه‌گیری سطح این ویتامین محلول در چربی در خون انجام می‌شود. ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان قوی است که از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند. این ویتامین نقش مهمی در حفظ سلامت عصبی، ایمنی بدن و عملکرد سلول‌های خونی دارد.
سطح ویتامین E در خون می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت تغذیه‌ای، جذب چربی و عملکرد آنتی‌اکسیدانی بدن باشد. این آزمایش در بررسی کمبودهای تغذیه‌ای، بیماری‌های سوءجذب، و اختلالات عصبی کاربرد دارد.
کاربردهای بالینی آزمایش
- بررسی کمبود ویتامین E در بیماران با سوءجذب چربی
- ارزیابی بیماران با اختلالات عصبی یا عضلانی
- پایش وضعیت تغذیه‌ای در نوزادان نارس یا بیماران مزمن
- بررسی بیماران با بیماری‌های کبدی یا پانکراتیت مزمن
- ارزیابی عملکرد آنتی‌اکسیدانی در شرایط استرس اکسیداتیو
- پایش درمان با مکمل‌های ویتامین E
- بررسی بیماران با همولیز مزمن یا آنمی
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
ویتامین E شامل گروهی از ترکیبات به نام توکوفرول‌ها و توکوتری‌انول‌ها است که در غشای سلولی تجمع یافته و از لیپیدها در برابر پراکسیداسیون محافظت می‌کنند. این ویتامین از طریق رژیم غذایی جذب می‌شود و برای جذب آن، وجود چربی و عملکرد طبیعی صفرا و پانکراس ضروری است.
کمبود ویتامین E معمولاً در شرایطی رخ می‌دهد که جذب چربی مختل شده باشد، مانند بیماری‌های گوارشی، فیبروز کیستیک، یا نارسایی صفراوی. سطح سرمی ویتامین E معمولاً با سطح لیپیدها همبستگی دارد و باید نسبت به کلسترول یا تری‌گلیسرید نیز ارزیابی شود.
علائم بالینی مرتبط با کمبود ویتامین E
در کودکان و بزرگسالان:
- ضعف عضلانی
- بی‌حسی یا گزگز اندام‌ها
- اختلال در تعادل و راه‌رفتن
- کاهش بینایی
- اختلالات شناختی یا رفتاری
- ضعف ایمنی و افزایش عفونت‌ها
- همولیز گلبول‌های قرمز در نوزادان
- درگیری شبکیه یا اعصاب محیطی
در نوزادان نارس:
- آنمی همولیتیک
- ادم و ضعف عمومی
- افزایش حساسیت به عفونت
- اختلالات رشد
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی آنمی و همولیز
- آزمایش های عملکرد کبدی شامل ALT، AST و بیلی‌روبین
- بررسی سطح لیپیدها برای ارزیابی نسبت ویتامین E به کلسترول
- آزمایش های جذب چربی در بیماری‌های گوارشی
- بررسی سطح سایر ویتامین‌های محلول در چربی مانند A، D و K
- آزمایش های عصبی در موارد اختلالات تعادلی یا عضلانی
- بررسی عملکرد پانکراس در بیماری‌های مزمن
- آزمایش های ایمنی در بیماران با ضعف ایمنی
- بررسی سطح آنتی‌اکسیدان‌های دیگر مانند گلوتاتیون
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام کمبود ویتامین E می‌تواند از بروز اختلالات عصبی غیرقابل برگشت، ضعف ایمنی و آنمی همولیتیک جلوگیری کند. درمان با مکمل‌های خوراکی یا تزریقی می‌تواند علائم را بهبود بخشد و کیفیت زندگی را افزایش دهد. در نوزادان نارس، پیشگیری از کمبود می‌تواند از آسیب‌های عصبی و خونی جلوگیری کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- نوروپاتی محیطی و ضعف عضلانی
- اختلالات بینایی یا شناختی
- آنمی همولیتیک شدید
- افزایش خطر عفونت
- کاهش کیفیت زندگی
- اختلالات حرکتی و تعادلی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- نیاز به درمان‌های توان‌بخشی طولانی‌مدت
عوامل کاهش‌دهنده سطح ویتامین E
- سوءجذب چربی در بیماری‌هایی مانند سلیاک، فیبروز کیستیک، یا بیماری کرون
- نارسایی صفراوی یا پانکراتیت مزمن
- رژیم غذایی فاقد چربی‌های سالم
- نوزادی زودرس
- بیماری‌های کبدی مزمن
- مصرف داروهای ضدچربی یا ضدجذب مانند اورلیستات
عوامل افزایش‌دهنده سطح ویتامین E
- مصرف مکمل‌های خوراکی یا تزریقی
- رژیم غذایی غنی از روغن‌های گیاهی و مغزها
- افزایش سطح لیپیدهای خون
- مصرف داروهای آنتی‌اکسیدان
- شرایط التهابی با افزایش سنتز پروتئین‌های فاز حاد
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- American Society for Nutrition
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- British Journal of Nutrition
- CDC Guidelines on Vitamin E Deficiency