نام آزمایش : Hemo Hepatoglobulin
توضیح کلی آزمایش
آزمایش Hemo Hepatoglobulin که به‌طور رایج با نام هپتوگلوبین شناخته می‌شود، برای اندازه‌گیری سطح این پروتئین پلاسما انجام می‌شود که نقش مهمی در اتصال به هموگلوبین آزاد پس از همولیز دارد. این اتصال باعث جلوگیری از دفع هموگلوبین از طریق کلیه و محافظت از بافت‌های بدن در برابر اثرات سمی آن می‌شود. سطح هپتوگلوبین در خون می‌تواند نشان‌دهنده وجود یا شدت همولیز باشد.
این آزمایش در بررسی آنمی‌های همولیتیک، پایش بیماری‌های کبدی، و ارزیابی واکنش‌های پس از انتقال خون کاربرد دارد.
کاربردهای بالینی آزمایش
- تشخیص و پایش کم‌خونی همولیتیک
- افتراق بین همولیز داخل عروقی و خارج عروقی
- بررسی واکنش‌های همولیتیک پس از انتقال خون
- ارزیابی عملکرد کبد در بیماری‌های مزمن
- بررسی بیماران با ادرار تیره و زردی
- پایش درمان در بیماران با همولیز مزمن
- بررسی علل کاهش هموگلوبین با افزایش بیلی‌روبین غیرمستقیم
فیزیولوژی و مکانیسم آزمایش
هپتوگلوبین یک گلیکوپروتئین است که توسط کبد تولید می‌شود و با هموگلوبین آزاد حاصل از تخریب گلبول‌های قرمز ترکیب می‌شود. این کمپلکس توسط سیستم رتیکولو‌اِندوتلیال برداشت می‌شود و از دفع هموگلوبین از طریق کلیه جلوگیری می‌کند. در شرایط همولیز شدید، سطح هپتوگلوبین کاهش می‌یابد زیرا مصرف آن افزایش می‌یابد.
در بیماری‌های کبدی، تولید هپتوگلوبین ممکن است کاهش یابد. همچنین در شرایط التهابی، سطح آن ممکن است به‌طور کاذب افزایش یابد زیرا یک پروتئین فاز حاد محسوب می‌شود.
علائم بالینی مرتبط با کاهش سطح هپتوگلوبین
در همولیز داخل عروقی:
- زردی با افزایش بیلی‌روبین غیرمستقیم
- رنگ‌پریدگی و ضعف عمومی
- ادرار تیره یا هموگلوبینوری
- بزرگی طحال
- افزایش رتیکولوسیت
- درد پشت یا شکم پس از انتقال خون
- نارسایی کلیوی در موارد شدید
- تب و لرز در واکنش‌های همولیتیک
در بیماری‌های کبدی:
- خستگی مزمن
- اختلالات انعقادی
- کاهش وزن
- بزرگی کبد
- علائم سیروز یا نارسایی کبدی
آزمایش‌های مکمل
- CBC برای بررسی آنمی و شاخص‌های گلبول قرمز
- بیلی‌روبین مستقیم و غیرمستقیم
- LDH برای بررسی همولیز
- آزمایش Coombs مستقیم و غیرمستقیم
- بررسی عملکرد کلیوی شامل کراتینین و BUN
- آزمایش‌های عملکرد کبدی شامل ALT، AST و آلبومین
- بررسی سطح رتیکولوسیت
- بررسی سطح هموگلوبین آزاد در پلاسما
- بررسی ادرار برای هموگلوبینوری
- آزمایش‌های خودایمنی در موارد مشکوک به لوپوس یا واسکولیت
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام کاهش سطح هپتوگلوبین می‌تواند از بروز نارسایی کلیوی، شوک همولیتیک، یا آسیب‌های کبدی جلوگیری کند. در بیماران با آنمی مقاوم، شناسایی همولیز فعال می‌تواند مسیر درمانی را تغییر دهد. همچنین در بیماران با بیماری‌های کبدی، بررسی سطح این پروتئین می‌تواند به ارزیابی عملکرد باقی‌مانده کبد کمک کند.
عوارض تشخیص دیرهنگام
- نارسایی کلیوی ناشی از هموگلوبینوری
- شوک همولیتیک پس از انتقال خون
- پیشرفت بیماری‌های کبدی
- نیاز به درمان‌های تهاجمی مانند دیالیز یا تعویض خون
- کاهش کیفیت زندگی
- مرگ در موارد شدید و درمان‌نشده
- آسیب مغزی ناشی از بیلی‌روبین بالا
- اختلالات انعقادی
عوامل کاهش‌دهنده سطح هپتوگلوبین
- همولیز داخل عروقی شدید
- بیماری‌های کبدی با کاهش سنتز پروتئین
- واکنش‌های همولیتیک پس از انتقال خون
- آنمی‌های خودایمنی
- عفونت‌های شدید با تخریب گلبول‌های قرمز
- مصرف داروهای همولیتیک
- نقص ژنتیکی در تولید هپتوگلوبین
عوامل افزایش‌دهنده سطح هپتوگلوبین
- شرایط التهابی مزمن
- مصرف داروهای ضدالتهاب
- بیماری‌های قلبی یا عروقی
- بارداری
- افزایش سنتز پروتئین‌های فاز حاد
- واکنش‌های جبرانی در مراحل اولیه همولیز
منابع
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- American Society of Hematology
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- British Journal of Haematology
- CDC Guidelines on Hemolytic Anemia and Liver Function