نام آزمایش : IGF-1 (Insulin-like Growth Factor 1)
توضیح کلی
IGF-1 یک پروتئین شبه‌هورمونی است که عمدتاً توسط کبد در پاسخ به تحریک هورمون رشد (GH) تولید می‌شود. این فاکتور رشد نقش کلیدی در رشد سلولی، تمایز، و متابولیسم دارد و مسئول بسیاری از اثرات آنابولیک GH است. برخلاف GH که ترشح آن پالس‌دار و متغیر است، سطح IGF-1 در خون پایدارتر بوده و نمایانگر میانگین فعالیت محور GH در طول روز است. به همین دلیل، IGF-1 به‌عنوان شاخص قابل اعتماد برای ارزیابی عملکرد GH استفاده می‌شود.
IGF-1 به پروتئین‌های خاصی به نام Binding Proteins) IGFBPs (Insulin-like Growth Factor متصل می‌شود که نقش تنظیمی در دسترسی آن به گیرنده‌ها دارند. IGF-1 از طریق گیرنده‌های اختصاصی خود در بافت‌های مختلف اثر می‌گذارد و باعث تحریک رشد استخوان، عضله، و سایر بافت‌ها می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش IGF-1
- تشخیص کمبود GH در کودکان و بزرگسالان
- تشخیص آکرومگالی یا ژیگانتیسم در موارد افزایش GH
- پایش درمان با GH در بیماران تحت درمان
- افتراق بین اختلالات تغذیه‌ای و کمبود واقعی GH
- بررسی اختلالات رشد، تأخیر بلوغ، یا کوتاهی قد
- پایش بیماران با تومورهای هیپوفیز
- بررسی مقاومت به انسولین یا سندرم متابولیک
- ارزیابی عملکرد کبد در تولید فاکتورهای رشد
فیزیولوژی و تنظیم IGF-1
ترشح IGF-1 عمدتاً تحت تأثیر GH است، اما عوامل دیگری نیز نقش دارند:
- تغذیه : سوءتغذیه یا رژیم کم‌پروتئین باعث کاهش IGF-1 می‌شود
- انسولین : سطح بالای انسولین باعث افزایش IGF-1 می‌شود
- هورمون‌های تیروئیدی، جنسی و کورتیکواستروئیدها نیز تأثیرگذارند
- بیماری‌های کبدی باعث کاهش سنتز IGF-1 می‌شوند
- سن : سطح IGF-1 در کودکی و نوجوانی بالا و در سالمندی کاهش می‌یابد
علائم بالینی مرتبط با اختلالات IGF-1
کاهش IGF-1
- کوتاهی قد در کودکان
- تأخیر رشد استخوانی
- کاهش توده عضلانی
- خستگی مزمن
- کاهش تراکم استخوان
- اختلالات خلقی
- افزایش چربی شکمی
- کاهش کیفیت زندگی
افزایش IGF-1
- علائم آکرومگالی مانند بزرگ شدن اندام‌ها
- تعریق زیاد
- سردرد و اختلال بینایی
- درد مفاصل
- دیابت یا مقاومت به انسولین
- افزایش خطر سرطان‌های خاص مانند کولون، پستان و پروستات
آزمایش‌های مکمل
- GH پایه و آزمایش های تحریک یا سرکوب GH
- IGFBP-3 برای بررسی سطح پروتئین‌های حامل
- MRI هیپوفیز برای بررسی آدنوم
- آزمایش های تیروئیدی، آدرنال و گناد برای بررسی عملکرد سایر محورهای هیپوفیزی
- آزمایش های عملکرد کبدی ALT، AST ، Albumin
- بررسی سطح گلوکز و انسولین در موارد سندرم متابولیک
- بررسی رشد استخوانی با عکس مچ دست در کودکان
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام کاهش IGF-1 در کودکان می‌تواند از اختلال رشد دائمی ، کوتاهی قد شدید، و مشکلات روانی جلوگیری کند. درمان با GH در سنین پایین اثربخشی بیشتری دارد. در بزرگسالان، درمان زودهنگام باعث بهبود ترکیب بدن، افزایش انرژی، بهبود خلق‌وخو، و کاهش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود.
در موارد افزایش IGF-1، تشخیص زودهنگام آکرومگالی می‌تواند از تغییرات غیرقابل برگشت استخوانی، دیابت، نارسایی قلبی، و اختلالات بینایی جلوگیری کند. همچنین در بیماران با سطح بالای IGF-1، غربالگری سرطان‌های خاص توصیه می‌شود.
عوارض تشخیص دیرهنگام
کاهش IGF-1
- کوتاهی قد دائمی در کودکان
- اختلالات روانی و اجتماعی
- کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی
- افزایش چربی شکمی و مقاومت به انسولین
- خستگی مزمن و افسردگی
- کاهش کیفیت زندگی
افزایش IGF-1
- تغییرات غیرقابل برگشت در استخوان و بافت نرم
- دیابت مقاوم به درمان
- نارسایی قلبی
- اختلالات بینایی دائمی
- آرتروز شدید
- افزایش خطر سرطان
- ناتوانی اجتماعی و روانی
عوامل افزایش‌دهنده سطح IGF-1
- آکرومگالی یا ژیگانتیسم
- مصرف GH خارجی
- رژیم غذایی پرپروتئین
- سطح بالای انسولین
- بلوغ و نوجوانی
- ورزش شدید
- بارداری
- مصرف داروهای استروئیدی آنابولیک
عوامل کاهش‌دهنده سطح IGF-1
- کمبود GH
- سوءتغذیه یا رژیم کم‌پروتئین
- بیماری‌های مزمن کبدی
- دیابت کنترل‌نشده
- افزایش سن
- کم‌کاری تیروئید
- نارسایی کلیوی
- مصرف گلوکوکورتیکوئیدها
منابع علمی
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Endocrine Society Guidelines
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Brook’s Clinical Pediatric Endocrinology
- American Association of Clinical Endocrinologists (AACE)
نام آزمایش : IGF-1 (Insulin-like Growth Factor 1)
توضیح کلی
IGF-1 یک پروتئین شبه‌هورمونی است که عمدتاً توسط کبد در پاسخ به تحریک هورمون رشد (GH) تولید می‌شود. این فاکتور رشد نقش کلیدی در رشد سلولی، تمایز، و متابولیسم دارد و مسئول بسیاری از اثرات آنابولیک GH است. برخلاف GH که ترشح آن پالس‌دار و متغیر است، سطح IGF-1 در خون پایدارتر بوده و نمایانگر میانگین فعالیت محور GH در طول روز است. به همین دلیل، IGF-1 به‌عنوان شاخص قابل اعتماد برای ارزیابی عملکرد GH استفاده می‌شود.
IGF-1 به پروتئین‌های خاصی به نام Binding Proteins) IGFBPs (Insulin-like Growth Factor متصل می‌شود که نقش تنظیمی در دسترسی آن به گیرنده‌ها دارند. IGF-1 از طریق گیرنده‌های اختصاصی خود در بافت‌های مختلف اثر می‌گذارد و باعث تحریک رشد استخوان، عضله، و سایر بافت‌ها می‌شود.
کاربردهای بالینی آزمایش IGF-1
- تشخیص کمبود GH در کودکان و بزرگسالان
- تشخیص آکرومگالی یا ژیگانتیسم در موارد افزایش GH
- پایش درمان با GH در بیماران تحت درمان
- افتراق بین اختلالات تغذیه‌ای و کمبود واقعی GH
- بررسی اختلالات رشد، تأخیر بلوغ، یا کوتاهی قد
- پایش بیماران با تومورهای هیپوفیز
- بررسی مقاومت به انسولین یا سندرم متابولیک
- ارزیابی عملکرد کبد در تولید فاکتورهای رشد
فیزیولوژی و تنظیم IGF-1
ترشح IGF-1 عمدتاً تحت تأثیر GH است، اما عوامل دیگری نیز نقش دارند:
- تغذیه : سوءتغذیه یا رژیم کم‌پروتئین باعث کاهش IGF-1 می‌شود
- انسولین : سطح بالای انسولین باعث افزایش IGF-1 می‌شود
- هورمون‌های تیروئیدی، جنسی و کورتیکواستروئیدها نیز تأثیرگذارند
- بیماری‌های کبدی باعث کاهش سنتز IGF-1 می‌شوند
- سن : سطح IGF-1 در کودکی و نوجوانی بالا و در سالمندی کاهش می‌یابد
علائم بالینی مرتبط با اختلالات IGF-1
کاهش IGF-1
- کوتاهی قد در کودکان
- تأخیر رشد استخوانی
- کاهش توده عضلانی
- خستگی مزمن
- کاهش تراکم استخوان
- اختلالات خلقی
- افزایش چربی شکمی
- کاهش کیفیت زندگی
افزایش IGF-1
- علائم آکرومگالی مانند بزرگ شدن اندام‌ها
- تعریق زیاد
- سردرد و اختلال بینایی
- درد مفاصل
- دیابت یا مقاومت به انسولین
- افزایش خطر سرطان‌های خاص مانند کولون، پستان و پروستات
آزمایش‌های مکمل
- GH پایه و آزمایش های تحریک یا سرکوب GH
- IGFBP-3 برای بررسی سطح پروتئین‌های حامل
- MRI هیپوفیز برای بررسی آدنوم
- آزمایش های تیروئیدی، آدرنال و گناد برای بررسی عملکرد سایر محورهای هیپوفیزی
- آزمایش های عملکرد کبدی ALT، AST ، Albumin
- بررسی سطح گلوکز و انسولین در موارد سندرم متابولیک
- بررسی رشد استخوانی با عکس مچ دست در کودکان
ضرورت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام کاهش IGF-1 در کودکان می‌تواند از اختلال رشد دائمی ، کوتاهی قد شدید، و مشکلات روانی جلوگیری کند. درمان با GH در سنین پایین اثربخشی بیشتری دارد. در بزرگسالان، درمان زودهنگام باعث بهبود ترکیب بدن، افزایش انرژی، بهبود خلق‌وخو، و کاهش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود.
در موارد افزایش IGF-1، تشخیص زودهنگام آکرومگالی می‌تواند از تغییرات غیرقابل برگشت استخوانی، دیابت، نارسایی قلبی، و اختلالات بینایی جلوگیری کند. همچنین در بیماران با سطح بالای IGF-1، غربالگری سرطان‌های خاص توصیه می‌شود.
عوارض تشخیص دیرهنگام
کاهش IGF-1
- کوتاهی قد دائمی در کودکان
- اختلالات روانی و اجتماعی
- کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی
- افزایش چربی شکمی و مقاومت به انسولین
- خستگی مزمن و افسردگی
- کاهش کیفیت زندگی
افزایش IGF-1
- تغییرات غیرقابل برگشت در استخوان و بافت نرم
- دیابت مقاوم به درمان
- نارسایی قلبی
- اختلالات بینایی دائمی
- آرتروز شدید
- افزایش خطر سرطان
- ناتوانی اجتماعی و روانی
عوامل افزایش‌دهنده سطح IGF-1
- آکرومگالی یا ژیگانتیسم
- مصرف GH خارجی
- رژیم غذایی پرپروتئین
- سطح بالای انسولین
- بلوغ و نوجوانی
- ورزش شدید
- بارداری
- مصرف داروهای استروئیدی آنابولیک
عوامل کاهش‌دهنده سطح IGF-1
- کمبود GH
- سوءتغذیه یا رژیم کم‌پروتئین
- بیماری‌های مزمن کبدی
- دیابت کنترل‌نشده
- افزایش سن
- کم‌کاری تیروئید
- نارسایی کلیوی
- مصرف گلوکوکورتیکوئیدها
منابع علمی
- UpToDate
- Lab Tests Online
- Mayo Clinic
- PubMed
- Endocrine Society Guidelines
- Harrison’s Principles of Internal Medicine
- Brook’s Clinical Pediatric Endocrinology
- American Association of Clinical Endocrinologists (AACE)