نقش فیبرینوژن در بیماری‌های قلبی و سکته‌های مغزی و ارزش آزمایش آن در پیشگیری

مقدمه

فیبرینوژن یک پروتئین مهم در سیستم انعقاد خون است که در کبد تولید می‌شود و نقش کلیدی در تشکیل لخته خون (ترومبوز) ایفا می‌کند. در سال‌های اخیر، تحقیقات نشان داده‌اند که سطح بالای فیبرینوژن خون نه‌تنها با افزایش خطر ترومبوز، بلکه با بیماری‌های قلبی- عروقی و سکته‌های مغزی نیز ارتباط مستقیم دارد. از آنجا که این پروتئین در التهاب و ترمیم عروق نیز دخیل است، اندازه‌گیری آن می‌تواند به عنوان یک نشانگر پیش‌بینی‌کننده برای ارزیابی خطر سکته قلبی و مغزی مورد استفاده قرار گیرد. این مقاله به بررسی نقش فیبرینوژن در بیماری‌های قلبی- عروقی، ارتباط آن با سکته‌های مغزی و ارزش تشخیصی آزمایش فیبرینوژن در پیشگیری از این عوارض می‌پردازد.

اهمیت بالینی فیبرینوژن در بیماری‌های قلبی و سکته

فیبرینوژن به عنوان یک فاکتور انعقادی، در فرآیند تشکیل لخته خون نقش اساسی دارد. در شرایطی مانند آترواسکلروز (تصلب شرایین)، افزایش سطح فیبرینوژن می‌تواند منجر به تشکیل پلاک‌های ناپایدار و در نهایت انسداد عروق کرونر یا مغزی شود. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که:

• سطح بالای فیبرینوژن با افزایش خطر سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد) همراه است.
• در بیماران مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک، مقادیر فیبرینوژن اغلب بالاتر از حد طبیعی است.
• فیبرینوژن یک فاکتور مستقل در پیش‌بینی حوادث قلبی- عروقی است، حتی در افرادی که سایر فاکتورهای خطر مانند فشار خون یا کلسترول بالا را ندارند.

تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سکته با اندازه‌گیری فیبرینوژن

اندازه‌گیری سطح فیبرینوژن می‌تواند در شناسایی افراد پرخطر قبل از وقوع سکته مؤثر باشد. این آزمایش به‌ویژه در موارد زیر توصیه می‌شود:

• بیماران با سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی یا سکته
• افراد مبتلا به دیابت یا سندرم متابولیک )به دلیل ارتباط با التهاب مزمن(
• بیماران با سطح کلسترول یا فشار خون کنترل‌نشده
• افراد سیگاری )سیگار باعث افزایش فیبرینوژن می‌شود(

مطالعات نشان داده‌اند که کاهش سطح فیبرینوژن (از طریق داروهای ضدالتهاب، تغییر سبک زندگی یا درمان‌های ضد انعقاد) می‌تواند خطر سکته را کاهش دهد.

تست تشخیص فیبرینوژن و تفسیر نتایج

آزمایش فیبرینوژن معمولاً از طریق نمونه خون انجام می‌شود و میزان نرمال آن در محدوده  200 تا 400 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

 تفسیر نتایج :

• مقادیر طبیعی : (200-400 mg/dL)  خطر پایین ترومبوز و حوادث قلبی.
• مقادیر مرزی : (400-500 mg/dL) نیاز به پایش و مداخلات پیشگیرانه مانند ترک سیگار یا کاهش وزن.
• مقادیر بالا : (>500 mg/dL) خطر بالای لخته شدن خون و نیاز به درمان‌های تخصصی مانند داروهای کاهنده فیبرینوژن (مثل استاتین‌ها یا فایبرات‌ها).

نقش فیبرینوژن در انواع سکته‌ها

۱ . سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد)

فیبرینوژن با افزایش ویسکوزیته خون و تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک ناپایدار، خطر انسداد عروق کرونر را افزایش می‌دهد.

۲ . سکته مغزی ایسکمیک

سطح بالای فیبرینوژن با تشکیل لخته در عروق مغزی مرتبط است و در 30% موارد سکته مغزی، افزایش فیبرینوژن گزارش شده است.

۳ . سکته‌های گذرا (TIA)

حتی در حملات ایسکمیک گذرا، فیبرینوژن بالا می‌تواند نشان‌دهنده خطر بالای سکته کامل در آینده باشد.

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی

فیبرینوژن نه‌تنها یک فاکتور انعقادی، بلکه یک نشانگر مهم التهابی و پیش‌بینی‌کننده خطر بیماری‌های قلبی- عروقی است. آزمایش فیبرینوژن می‌تواند در کنار سایر تست‌های روتین مانند کلسترول و CRP به شناسایی افراد پرخطر کمک کند. کاهش سطح فیبرینوژن از طریق اصلاح سبک زندگی (ترک سیگار، ورزش، رژیم مدیترانه‌ای) و داروهای مناسب، راهکار مؤثری در پیشگیری از سکته‌های قلبی و مغزی است.

منابع

• Danesh, J., et al. (2005). New England Journal of Medicine.
• Fibrinogen Studies Collaboration (2009). JAMA.
• European Stroke Organization Guidelines (2021). Cerebrovascular Diseases.