پروستات چیست ، چرا بزرگ می شود و چه آزمایش هایی برای بررسی آن انجام می شود ؟
پروستات غده ای است کوچک ، به اندازه تقریبی یک گردو ، که در بدن همه مردان وجود دارد . این غده درست در زیر مثانه قرار دارد و بخش ابتدایی مجرای ادرار (که ادرار را از مثانه به سمت بیرون هدایت می کند) از میان آن عبور می کند . نقش اصلی پروستات در بدن مردان ، تولید بخشی از مایع منی است که اسپرم را در هنگام انزال محافظت و تغذیه می کند .
پروستات از دوران بلوغ شروع به رشد می کند و با افزایش سن ، در بسیاری از مردان بزرگ
تر از اندازه طبیعی می شود . این وضعیت به طور معمول نشانه ی سرطان نیست و به آن هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) گفته می شود .
بزرگ شدن پروستات چرا اتفاق می افتد ؟
بزرگ شدن پروستات عمدتاً به دلیل تغییرات هورمونی مرتبط با افزایش سن ایجاد می شود . هورمون تستوسترون که در بدن مردان وجود دارد ، با افزایش سن به شکلی به نام دی هیدروتستوسترون (DHT) تبدیل می شود که می تواند باعث رشد بیش تر سلول های پروستات شود .
عوامل دیگری که ممکن است در بروز بزرگی پروستات نقش داشته باشند عبارت اند از :
- سابقه خانوادگی : مردانی که بستگان درجه یک آن ها دچار بزرگی پروستات هستند بیشتر در معرض این وضعیت قرار دارند .
- سبک زندگی کم تحرک و چاقی
- رژیم غذایی پرچرب و کم فیبر
- افزایش سن : بیشتر مردان بالای پنجاه سال درجاتی از بزرگی پروستات را تجربه
می کنند .
علائم بزرگی پروستات چیست ؟
از آنجا که پروستات در مسیر خروج ادرار قرار دارد ، بزرگ شدن آن می تواند روی دفع ادرار تأثیر بگذارد . شایع ترین علائم شامل موارد زیر است :
- دشواری در شروع ادرار
- ضعیف شدن جریان ادرار
- احساس تخلیه نشدن کامل مثانه
- نیاز به ادرار مکرر به ویژه در شب
- احساس فوریت در ادرار کردن
- قطع شدن ناگهانی جریان ادرار
اگر این علائم به موقع بررسی و درمان نشوند ممکن است باعث عوارضی مانند احتباس ادراری ، عفونت های مکرر ادراری ، سنگ مثانه و آسیب به کلیه ها شوند .
چه آزمایش هایی برای بررسی پروستات انجام می شود ؟
پزشک برای تشخیص مشکلات پروستات ، از ترکیبی از معاینه ی بالینی و آزمایشهای آزمایشگاهی و تصویربرداری استفاده می کند . مهم ترین روش های بررسی سلامت پروستات عبارت اند از :
۱ . آزمایش PSA (آنتی ژن اختصاصی پروستات)
PSA پروتئینی است که به طور طبیعی توسط پروستات ترشح می شود و در خون قابل اندازه گیری است . افزایش سطح PSA ممکن است نشانه ی بزرگی خوش خیم پروستات ، التهاب (پروستاتیت) یا سرطان پروستات باشد .
- سطح نرمال PSA معمولاً زیر چهار نانوگرم در میلی لیتر است .
- سطوح بالاتر از این مقدار نیاز به بررسی بیش تر و گاهی بیوپسی دارند .
- گاهی نسبت PSA آزاد به کل نیز اندازه گیری می شود که در افتراق سرطان از بزرگی خوش خیم کاربرد دارد .
۲ . معاینه مقعدی دیجیتال (DRE)
در این معاینه ، پزشک با استفاده از انگشت پوشیده شده با دستکش ، از طریق مقعد پروستات را لمس می کند تا اندازه ، قوام و هرگونه سفتی یا برجستگی غیرطبیعی را بررسی کند . این روش ساده و بدون هزینه است و اطلاعات بالینی بسیار ارزشمندی ارائه می دهد .
۳ . سونوگرافی ترانس رکتال (TRUS)
در این روش با وارد کردن پروب سونوگرافی به داخل مقعد ، تصویری دقیق از پروستات تهیه
می شود .
از این روش برای :
- تعیین اندازه دقیق پروستات
- هدایت بیوپسی
- بررسی وجود کیست ، سنگ یا توده مشکوک
استفاده می شود .
۴ . آزمایش های ادراری
- آنالیز کامل ادرار (Urinalysis) برای بررسی عفونت یا وجود خون
- اندازه گیری حجم باقیمانده ادرار پس از تخلیه
- گاهی آزمایش های جریان ادرار نیز برای بررسی شدت انسداد استفاده می شوند .
۵ . بیوپسی پروستات
در مواردی که PSA بسیار بالا باشد یا در معاینه لمس غیرطبیعی مشاهده شود ، ممکن است بیوپسی از بافت پروستات برای بررسی احتمال سرطان انجام شود . این کار معمولاً با هدایت سونوگرافی و از طریق مقعد انجام می شود .
آیا افزایش PSA همیشه نشانه ی سرطان است ؟
خیر . سطح PSA می تواند به دلایل مختلفی افزایش یابد .
از جمله :
- بزرگی خوش خیم پروستات (BPH)
- التهاب یا عفونت پروستات (پروستاتیت)
- رابطه جنسی یا انزال پیش از انجام آزمایش
- ورزش های سنگین به ویژه دوچرخه سواری
- گذاشتن سوند ادراری یا معاینه پروستات درست قبل از آزمایش
به همین دلیل قبل از تفسیر نتایج ، لازم است شرایط بیمار به دقت بررسی شود .
نتیجه گیری
پروستات بخشی مهم از دستگاه تناسلی مردان است که با افزایش سن ممکن است دچار تغییراتی مانند بزرگ شدن یا التهاب شود . این وضعیت می تواند با علائم آزاردهنده ای در ادرار همراه باشد و در صورت عدم درمان ، عوارض جدی به دنبال داشته باشد . آزمایش هایی مانند PSA ، معاینه مقعدی و سونوگرافی ابزارهای مهمی برای تشخیص زودهنگام و پیگیری بیماری های پروستات هستند . توجه به سلامت پروستات به ویژه از سن پنجاه سالگی به بعد برای همه مردان ضروری است .