سرطان روده :
تشخیص آزمایشگاهی ، اهمیت بالینی و روش‌های تشخیصی
مقدمه
سرطان روده (کولورکتال) یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در جهان است که سالانه میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولاً از پولیپ‌های خوش‌خیم در روده بزرگ یا راست روده شروع می‌شود و به تدریج به شکل تومورهای بدخیم پیشرفت می‌کند. تشخیص به موقع این سرطان نقش حیاتی در افزایش نرخ بقای بیماران دارد. روش‌های آزمایشگاهی، از جمله تست‌های غربالگری و بیومارکرها، ابزارهای ارزشمندی برای شناسایی زودهنگام این بیماری هستند. در این مقاله، به بررسی اهمیت بالینی سرطان روده، ضرورت تشخیص سریع و روش‌های آزمایشگاهی مورد استفاده در تشخیص آن می‌پردازیم.
اهمیت بالینی سرطان روده
سرطان روده به عنوان سومین سرطان شایع در جهان، یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان محسوب می‌شود. این بیماری در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است، اما با پیشرفت تومور، علائمی مانند خونریزی از مقعد، تغییر در عادات دفع، کاهش وزن ناخواسته و درد شکم ظاهر می‌شود. عوامل خطر شامل سن بالا، سابقه خانوادگی، رژیم غذایی پرچرب و کم فیبر، مصرف الکل، سیگار و بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو است. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از پیشرفت بیماری به مراحل پیشرفته جلوگیری کند و شانس بهبودی را به طور چشمگیری افزایش دهد.
اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام سرطان روده یکی از کلیدی‌ترین عوامل در موفقیت درمان است. مطالعات نشان داده‌اند که در صورت تشخیص در مراحل اولیه، میزان بقای ۵ ساله بیماران به بیش از ۹۰٪ می‌رسد، در حالی که در مراحل پیشرفته این میزان به کمتر از ۱۵٪ کاهش می‌یابد. روش‌های غربالگری مانند کولونوسکوپی و آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT) می‌توانند پولیپ‌ها و ضایعات پیش‌سرطانی را قبل از تبدیل شدن به سرطان شناسایی کنند. همچنین، شناسایی جهش‌های ژنتیکی مرتبط با سرطان روده در افراد پرخطر می‌تواند به پیشگیری و نظارت دقیق‌تر کمک کند.
تست‌های تشخیص آزمایشگاهی
الف) آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT)
این آزمایش وجود خون غیرقابل مشاهده در مدفوع را تشخیص می‌دهد که می‌تواند نشانه‌ای از پولیپ یا تومور باشد. روش‌های جدید مانند آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT) حساسیت بالاتری دارند.
ب) بیومارکرهای توموری مانند CEA و CA 19-9
آنتی‌ژن کارسینوامبریونیک CEA و CA 19-9 در خون بیماران مبتلا به سرطان روده افزایش می‌یابند و برای پایش پاسخ به درمان و تشخیص عود بیماری مفید هستند.
ج) آزمایش های ژنتیکی مانند آزمایش جهش‌های MSI و KRAS
بررسی جهش‌های ژنتیکی در تومورها به تعیین پیش‌آگهی و انتخاب درمان هدفمند کمک می‌کند.
د) کولونوسکوپی و نمونه‌برداری
اگرچه یک روش تهاجمی است، اما دقیق‌ترین روش برای تشخیص ضایعات سرطانی و پیش‌سرطانی محسوب می‌شود.
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
سرطان روده یک بیماری جدی اما قابل پیشگیری و درمان است، به شرطی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود. روش‌های آزمایشگاهی، از جمله تست‌های غربالگری و بیومارکرها، نقش کلیدی در شناسایی زودهنگام این بیماری دارند. افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت غربالگری، به ویژه در افراد پرخطر، و پیشرفت روش‌های تشخیص مولکولی می‌تواند به کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این سرطان کمک کند.